Rodzaje urlopów pracowniczych i ich wymiar – urlopowe ABC

Pracownicy etatowi mają do dyspozycji kilka rodzajów urlopów pracowniczych uzależnionych od stażu pracy oraz zaistniałej sytuacji życiowej. Wśród nich znajdują się urlopy płatne, takie jak urlop wypoczynkowy czy urlop macierzyński, jak również bezpłatne. Sprawdź, jakie rodzaje urlopów Ci przysługują i w jakim wymiarze.

Rodzaje urlopów pracowniczych

Istnieje szereg urlopów dla pracowników zatrudnionych na umowie o prace, o których mówi Kodeks pracy. Możemy wyróżnić m.in.:

• urlop wypoczynkowy,
• urlop na żądanie,
• urlop okolicznościowy,
• urlop bezpłatny,
• urlop macierzyński,
• urlop ojcowski, 
• urlop rodzicielski,
• urlop wychowawczy,
• opieka nad dzieckiem,
• urlop opiekuńczy,
• urlop na poszukiwanie pracy,
• urlop z powodu siły wyższej,
• urlop szkoleniowy,
• dzień wolny od pracy z tytułu krwiodawstwa.

Przejdźmy zatem do opisania każdego z nich.

Urlop wypoczynkowy

Z pewnością tego rodzaju urlopu nie trzeba nikomu przedstawiać – jest to podstawowy urlop pracowniczy. Każdy zatrudniony na umowie o pracę na początku każdego roku nabywa określoną pulę dni urlopu wypoczynkowego możliwych do wykorzystania. Zwykle na początku kariery jest to 20 dni. Wraz z rosnącym stażem pracy zwiększa się wymiar przysługującego urlopu. Przez 26 dni mogą odpoczywać osoby, które łącznie przepracowały co najmniej 10 lat. W okresie tym uwzględnia się również odbytą edukację:

• szkołę średnią – dolicza się 4 lata,
• szkołę policealną – dolicza się 6 lat,
• szkołę wyższą (studia) – dolicza się 8 lat,
• szkołę zawodową – dolicza się okres nauki, jednak nie więcej niż 5 lat,
• szkołę zasadniczą lub równorzędną zawodową – dolicza się okres nauki, maksymalnie 3 lata.

Warto pamiętać, że okresy nauki się nie sumują. Osoba po studiach wlicza do stażu pracy 8 lat, a nie 12. Ponadto prawo do urlopu wypoczynkowego jest niezbywalne – nie można przekazać go innej osobie ani zrzec się go. Wniosek o urlop wypoczynkowy możesz złożyć w formie pisemnej lub elektronicznie.

Sprawdź, jak obliczyć urlop, kiedy praca zaczyna się w trakcie miesiąca

Świadczenia urlopowe

Pracownik ma prawo do otrzymania świadczenia urlopowego z tytułu wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Pracodawca wypłaca odpowiednią sumę świadczenia na podstawie wykorzystanego wymiaru urlopu – musi być to nieprzerwanie 14 dni kalendarzowych raz w roku.

Świadczenie urlopowe jest przyznawane pracownikom w miejscach, w których nie funkcjonuje Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Pracodawca nie musi wypłacać świadczenia, jeśli zawrze taką informację w układzie zbiorowym pracy do 31 stycznia.

Urlop na żądanie

Częścią przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego jest urlop na żądanie. Można z niego skorzystać 4 razy w ciągu roku, niezależnie czy ma się do dyspozycji łącznie 20, czy 26 dni urlopu. Jego istotą jest to, że chęć skorzystania z niego można zgłosić pracodawcy nawet na moment przed planowaną porą rozpoczęcia pracy w danym dniu.

Urlop bezpłatny

Urlop bezpłatny to szczególny rodzaj urlopu, który może być udzielony pracownikowi na pisemny wniosek. Wówczas pracownik czasowo przestaje świadczyć swoje obowiązki zawodowe, nie otrzymując za ten okres wynagrodzenia. Maksymalny czas trwania urlopu bezpłatnego nie został określony przez Kodeks pracy, jednak jeśli będzie dłuższy niż 3 miesiące, pracodawca może odwołać pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Warto wiedzieć, że urlop ten nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Urlop okolicznościowy

Ważne wydarzenia w życiu nieraz wymagają starannego przygotowania, a także wyciszenia i refleksji. Stąd też w przepisach prawa przewidziano specjalne urlopy okolicznościowe. Przysługują one w przypadku:

• ślubu (własnego), urodzenia się dziecka, śmierci lub pogrzebu najbliższych – małżonka, dziecka, rodzica, ojczyma lub macochy (2 dni urlopu),
• potrzeby opieki nad dzieckiem poniżej 14 r. ż., po uprzednim poinformowaniu w zakładzie pracy (2 dni urlopu),
• ślubu dziecka, śmierci lub pogrzebu rodzeństwa, teściowej bądź teścia, babci, dziadka oraz jakiejkolwiek osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego opieką (1 dzień).

Co ważne, urlop okolicznościowy nie przechodzi na kolejny rok.

Rodzaje urlopów związanych z rodzicielstwem i rodziną

Istnieje szereg przywilejów dla pracowników posiadających dzieci. Zaliczyć tutaj możemy kilka rodzajów urlopu, takich jak: urlop macierzyński, urlop ojcowski, urlop rodzicielski, urlop wychowawczy, czy opieka nad dzieckiem. Oprócz tego dla rodziców dzieci oraz osób opiekujących się bliskimi przysługuje urlop opiekuńczy.

Urlop macierzyński

Prawo do urlopu macierzyńskiego mają kobiety, które urodziły dziecko w czasie zatrudnienia. Służy on zarówno do zaopiekowania się pociechą, jak i odzyskania sił po porodzie. Podczas przebywania na tym urlopie pracownica otrzymuje pełne wynagrodzenie. Dodatkowo jest ona objęta ochroną zatrudnienia, tzn. pracodawca nie może wypowiedzieć jej umowy o pracę. Czas trwania urlopu macierzyńskiego jest różny, w zależności od liczby urodzonych dzieci podczas jednego porodu. Wynosi on:

• 20 tygodni przy jednym dziecku,
• 31 tygodni przy dwójce dzieci,
• 33 tygodnie przy trójce dzieci,
• 35 tygodni przy czwórce dzieci,
• 37 tygodni przy pięciorgu lub więcej dzieci.

Kobieta może wrócić do pracy po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie, a opiekę nad dzieckiem może przejąć wówczas ojciec dziecka.

Urlop ojcowski

Urlop ojcowski przysługuje ojcom dzieci do 12 miesiąca życia. Wymiar urlopu wynosi 14 dni (10 dni roboczych) w przypadku urodzenia jednego dziecka. Co istotne – można skorzystać z niego po tygodniu w oddzielnych terminach.

Urlop rodzicielski

Rodzicom dzieci po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego przysługuje odpłatny urlop rodzicielski. Jest on dobrowolny, a skorzystać można z niego najpóźniej do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.

Po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu pracy wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:

• 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 43 tygodnie w przypadku porodu mnogiego.

Należy jednak pamiętać, że urlop dzielony jest na dwóch rodziców. Każdemu z nich przysługuje minimum 9 tygodni urlopu, których nie można przenieść na drugą osobę.

Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy to kolejne uprawnienie dla rodziców zaraz po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim. Ten rodzaj urlopu może trwać aż 36 miesięcy, jednak nie dłużej niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat. Ograniczenie wieku dziecka jest przesunięte do 18 r.ż., jeżeli jest ono dotknięte niepełnosprawnością. Złożyć wniosek o urlop wychowawczy można w każdej chwili, a pracodawca nie może go odrzucić. Warto też pamiętać, że wspomniany urlop jest bezpłatny, można jednak pobierać zasiłek wychowawczy.

Opieka nad dzieckiem

Każdemu rodzicowi wychowującemu dziecko do lat 14 przysługuje zwolnienie od pracy na rzecz opieki nad dzieckiem w wymiarze 16 godzin albo 2 dni w roku kalendarzowym. W tym czasie rodzic zachowuje pełne prawo do wynagrodzenia.

Urlop opiekuńczy

Od niedawna dostępny jest także nowy rodzaj urlopu – urlop opiekuńczy. Skorzystać z niego mogą osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę w wymiarze 5 dni w sytuacji potrzeby zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia:

• osobie będącej członkiem rodziny, takim jak: syn, córka, matka, ojciec lub małżonek.
• osobie zamieszkującej to samo gospodarstwo domowe.

Co ważne, urlop ten jest bezpłatny.

Inne rodzaje urlopów i zwolnień od pracy

Oprócz wyżej wymienionych rodzajów urlopów pracowniczych istnieje jeszcze kilka innych, do których pracownik nabywa prawo w szczególnych okolicznościach.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Zgodnie z art. 148 Kodeksu pracy urlop z powodu siły wyższej udzielany jest w wymiarze 2 dni lub 16 rodzin rocznie w pilnych i nagłych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jednak tylko wówczas, gdy konieczna jest natychmiastowa obecność pracownika. Podczas tego urlopu pracowniczego przysługuje prawo do połowy wynagrodzenia.

Dni wolne na poszukiwanie pracy

Ten rodzaj urlopu pracowniczego przysługuje wyłącznie pracownikom, którym pracodawca wypowie umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Jego wymiar zależy od długości zatrudnienia

• 2 dni – jeśli okres wypowiedzenia jest nie dłuższy niż 1 miesiąc,
• 3 dni robocze – jeśli okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące.

Aby jednak z niego skorzystać, należy złożyć odpowiedni wniosek.

Sprawdź, na czym dokładnie polega urlop na poszukiwanie pracy i jak złożyć odpowiedni wniosek.

Urlop szkoleniowy

Urlop szkoleniowy został opisany w art. 103 (1) Kodeksu pracy. Udzielany jest pracownikom, którzy podnoszą kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.

• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych, maturalnych, zawodowych lub potwierdzających kwalifikacje w zawodzie,
• 21 dni – w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Dni wolne za oddanie krwi

Pracownikowi oddającemu honorowo krew lub jej składniki przysługuje wolne od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w ilości 2 dni (od czasu stanu epidemii). Aby jednak z niego skorzystać, konieczne jest pobranie zaświadczenie wydanego przez centrum krwiodawstwa i przekazanie go do pracodawcy.

Planujesz urlop? Złóż wniosek urlopowy online

Wniosek urlopowy najwygodniej złożyć online. Dzięki funkcji elektronicznych wniosków urlopowych w Kadromierzu będziesz w stanie zaplanować swoją nieobecność. Z naszą aplikacją złożysz wniosek nie tylko o urlop wypoczynkowy, ale także o macierzyński, okolicznościowy, bezpłatny oraz inne nieobecności.