Urlop macierzyński – komu przysługuje, ile trwa

Urlop macierzyński jest udzielany matkom po urodzeniu dziecka, by mogły one odzyskać siły oraz zająć się pociechą. W niektórych sytuacjach można z niego skorzystać także przed porodem lub odstąpić jego część ojcu dziecka. W tym artykule wyjaśnimy, ile trwa urlop macierzyński oraz komu przysługuje.

Długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od liczby urodzonych dzieci i wynosi:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodnie – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Jest on udzielany także osobom, które zaadoptowały lub przysposobiły dziecko i wtedy nazywa się go urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Okres urlopu macierzyńskiego można rozpocząć już przed planowaną datą porodu – w tym okresie pracownicy przysługuje jednak nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Planując powiększenie rodziny, warto pamiętać o tym, komu przysługuje urlop macierzyński. Uprawnienia do niego posiadają jedynie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Inaczej jest w przypadku zasiłku macierzyńskiego, o którym piszemy w jednym z kolejnych akapitów.

Sprawdź, jakie jeszcze uprawnienia ma rodzic.

Wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski

Wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski powinien zawierać kilka ważnych informacji. Tak, jak w wielu innych wnioskach należy umieścić dane pracownika oraz pracodawcy. Udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego będzie możliwe, jeśli zawrzesz również:

• imię i nazwisko dziecka,
• data narodzin,
• okres wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego,
• oświadczenie o tym, że drugi rodzic nie będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego.

Ile urlopu macierzyńskiego można odstąpić ojcu dziecka?

Obowiązkowo kobieta musi wykorzystać 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Następnie pozostałą część może przekazać ojcu dziecka, pod warunkiem że jest on objęty stosownym ubezpieczeniem społecznym. Wówczas to on sprawuje opiekę nad dzieckiem, a matka wraca do pracy. W przypadku takiego urlopu nazywamy go potocznie urlopem tacierzyńskim.

Wniosek pracownika w tej sprawie należy przedłożyć pracodawcy najpóźniej na 7 dni przed planem o zakończeniu urlopu macierzyńskiego. W Kadromierzu możesz to zrobić online za pomocą elektronicznych wniosków urlopowych.

Urlop macierzyński a hospitalizacja

Jeśli dziecko wymaga opieki szpitalnej, pracownica po upływie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego może go przerwać, a pozostałą część urlopu macierzyńskiego odebrać po wyjściu dziecka ze szpitala.

Sytuacja wygląda podobnie w przypadku hospitalizacji matki. Wówczas pozostała część niewykorzystanego urlopu macierzyńskiego musi przejść na ojca wychowującego dziecko lub innego członka najbliżej rodziny.

Sprawdź, jak wygląda elastyczny czas pracy dla rodziców i kiedy masz do niego prawo.

Urlop macierzyński w przypadku śmierci dziecka lub matki

Jeśli dziecko urodzi się martwe lub jego zgon nastąpi przed upływem 8 tygodnia życia, matce dziecka przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 8 tygodni po porodzie (nie krócej niż przez 7 dni od dnia zgonu dziecka).

W przypadku śmierci dziecka po upływie 8 tygodni życia pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego przez 7 dni od zgonu dziecka.

W sytuacji, gdy matka umrze w trakcie urlopu macierzyńskiego lub w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu, prawo do części niewykorzystanego urlopu przypada ojcu dziecka lub innemu członkowi bliskiej rodziny. Aby skorzystać z urlopu, ojciec dziecka lub inny członek rodziny powinien złożyć wniosek, który pracodawca jest w stanie uwzględnić.

Uzupełniający urlop macierzyński

W grudniu 2024 roku podpisano nowelizację ustawy z 06.12.2024 o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzi ona zmiany w kilku obszarach związanych z ochroną praw rodziców hospitalizowanych dzieci i wsparciem rodzicielstwa. Jedną z nowości jest uzupełniający urlop macierzyński.

Zmiany umożliwią pracownicom oraz pracownikom skorzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w przypadku hospitalizacji po narodzinach:

• przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową dziecka nie większą niż 1000 g – pracownica otrzyma tydzień urlopu uzupełniającego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu, jednak do upływu 15. tygodnia po porodzie;
• po ukończeniu 28. tygodnia ciąży, ale przed ukończeniem 37. tygodnia z masą urodzeniową większą niż 1000 g – wymiar urlopu uzupełniającego wynosi tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu, do upływu 8. tygodnia po porodzie;
• po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu – warunkiem jest pobyt dziecka w szpitalu przez co najmniej 2 kolejne dni, a pierwszy dzień przypada w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie – wymiar urlopu uzupełniającego wynosi tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do 8. tygodnia po porodzie.

Co ważne, w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie pod uwagę będzie brana waga dziecka o najniższej masie urodzeniowej i okres pobytu w szpitalu dziecka, które było najdłużej hospitalizowane.

Zasiłek podczas urlopu macierzyńskiego

Wiedząc już o tym, ile trwa urlop macierzyński, warto zainteresować się także wysokością przysługujących matkom świadczeń. Uprawnienia do otrzymania zasiłku macierzyńskiego posiadają m.in. osoby:

• zatrudnione na podstawie umowy o pracę,
• prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,
• pracujące na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej lub o świadczenie usług,
• zrzeszone w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych.

Niezbędnym warunkiem jest bycie objętym ubezpieczeniem chorobowym (obowiązkowym lub dobrowolnym). W okresie urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku nie dotyczy urlopu rodzicielskiego, który przysługuje wyłącznie drugiemu rodzicowi dziecka, określonego w art. 182(1a) § 4 Kodeksu pracy (w wymiarze 9 tygodni). Dla tej części urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi 70% podstawy wymiaru.

Jeśli pracownic złoży w ciągu 21 dni od porodu wniosek w formie pisemnej o udzielenie po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego, wówczas zasiłek za cały okres obu urlopów wyniesie 81,5% podstawy.

Warto poza tym pamiętać, że zasiłek macierzyński może otrzymać tylko jedno z rodziców – matka lub ojciec. Świadczenie to nie ulega podwojeniu.

Zasiłek macierzyński – potrzebne dokumenty

Chcąc otrzymać zasiłek macierzyński, należy przygotować tylko jeden dokument. Jeśli dziecko jeszcze się nie narodziło, jednak matka dziecka chce otrzymać zasiłek, potrzebne będzie zaświadczenie od lekarza (na zwykłym druku) z określeniem przewidywanej daty porodu.

Jeśli natomiast dziecko się już urodziło, to potrzebny będzie skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Ewentualnie można przedstawić kopię aktu urodzenia potwierdzoną przez płatnika składek.