Kiedy pracownik idzie na urlop wychowawczy – co zrobić?

Kiedy pracownik udaje się na urlop wychowawczy, pracodawca musi zgłosić ten fakt do ZUS. Jest to ważne m.in. ze względu na składki społeczne i zdrowotne, które w tym czasie będą pracownikowi opłacane z budżetu państwa. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy i może on być realizowany maksymalnie w 5 częściach.

Czym jest urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem może zostać wykorzystany przez osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę przez co najmniej pół roku (6 miesięcy). Do okresu zatrudnienia zalicza się również pracę u innego pracodawcy. Wziąć urlop wychowawczy może zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Warto jednak pamiętać o wymiarze jednego miesiąca urlopu wychowawczego dla jednego z rodziców. Jeśli matka chce skorzystać z urlopu wychowawczego, przysługuje jej 35 miesięcy wolnego. Pozostały czas jest przeznaczony dla ojca dziecka.

Wniosek o urlop wychowawczy powinien zostać złożony w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego. Co ważne, pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika w terminie. Ile trwa urlop wychowawczy? Okres urlopu wychowawczego dostępny do wykorzystania wynosi do 36 miesięcy.

Warto wiedzieć, że pracownik może w każdym momencie zrezygnować z urlopu wychowawczego, jednak musi się to odbyć za zgodą pracodawcy. Jeśli jednak chce powrócić w określonym terminie, powinien zawiadomić o tym pracodawcę najpóźniej 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Obniżenie wymiaru czasu pracy

Pracownik, który ma prawo do urlopu wychowawczego może złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy. Wymiar ten jednak nie może być niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Jeśli natomiast pracownik wykorzysta część urlopu wychowawczego, pozostałą jego część może wykorzystać na obniżenie wymiaru czasu pracy.

Jak zgłosić urlop wychowawczy pracownika do ZUS?

W takiej sytuacji nie jest konieczne przesyłanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych samego wniosku pracownika o udzielenie urlopu wychowawczego. Pracodawca musi natomiast złożyć deklaracje rozliczeniowe oraz raporty imienne dotyczące zatrudnionego. Będą to:

• ZUS RCA (kod ubezpieczenia 12 11 x x) z wyodrębnioną kwotą podstawy wymiaru na ubezpieczenie emerytalno-rentowe oraz zdrowotne i kwotami składek pochodzących z budżetu państwa;
• ZUS RSA (kod ubezpieczenia 01 10 x x) wraz z kodem świadczenia/przerwy 121, gdzie wskazany będzie okres, w którym pracownik korzysta z urlopu.

W jakiej wysokości budżet państwa finansuje składki za wychowawczy?

Do wyliczenia składek bierze się pod uwagę przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika z ostatnich 12 miesięcy przed urlopem. Uzyskana kwota nie może jednak być wyższa niż 60 proc. prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia, stosowanego do ustalenia rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jednocześnie też nie może ona być niższa niż 75 proc. minimalnego wynagrodzenia. Do wyliczenia miesięcznego wynagrodzenia za ostatnie 12 miesięcy należy uwzględnić wszystkie jego składniki, a więc nie tylko podstawę, ale również i np. dodatki stażowe, nagrody uznaniowe czy premie, których wysokość była uzależniona od pracy zespołu bądź całej firmy.

Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Ten rodzaj urlopu jest bezpłatny, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego czy urlopu do opieki nad zdrowym dzieckiem (2 dni w ciągu roku). Możliwe jest jednak przyznanie osobie na urlopie wychowawczym dodatku do zasiłku rodzinnego, jeżeli spełnione będzie kryterium dochodowe. Niektórzy używają nazwy „płatny urlop wychowawczy”, choć z prawnego punktu widzenia nie jest ona poprawna. Wspomniany dodatek wynosi 400 zł i wypłaca się go przez:

• 24 miesiące kalendarzowe;
• 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli opieka jest sprawowana nad więcej niż jednym dzieckiem – bliźniakami, trojaczkami itd.;
• 72 miesiące kalendarzowe, jeżeli opieka jest sprawowana nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Warto wiedzieć, że czas korzystania z urlopu wychowawczego wliczany jest do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze np. 26 dni urlopu.

Urlop wychowawczy – wynagrodzenie po powrocie

Pracownicy, którzy powracają do pracy po okresie przebywania na urlopie wychowawczym, podlegają ochronie. Pracodawca winien zapewnić im wynagrodzenie przynajmniej w tej samej wysokości, co przysługujące w dniu rozpoczęcia pracy przed pójściem na urlop. Ponadto już od momentu wręczenia wniosku do czasu powrotu z urlopu pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem. Rozwiązanie stosunku pracy jest możliwe jedynie w wyjątkowych sytuacjach, takich np. jak likwidacja pracodawcy czy ogłoszenie jego upadłości bądź pojawienie się okoliczności, które uzasadniają rozwiązanie stosunku pracy bez winy pracownika.