Urlop wypoczynkowy – co należy wiedzieć?

Urlop wypoczynkowy jest jednym z najważniejszych praw pracowniczych, które przysługują zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Zasady urlopu wypoczynkowego są uregulowane w Kodeksie pracy i zależą od stażu pracy oraz innych czynników. Warto dobrze zrozumieć te zasady, aby skorzystać z urlopu wypoczynkowego w sposób, który będzie korzystny zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy.

Kto ma prawo do urlopu wypoczynkowego?

Prawo do urlopu przysługuje wszystkim pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Osoby, które zawarły umowy zlecenia lub umowy o dzieło, nie mają odgórnego prawa do płatnego urlopu. Dlatego ważne jest, aby przed podjęciem pracy sprawdzić rodzaj umowy, na podstawie której zostaniemy zatrudnieni. W przypadku umowy zlecenie strony mogą ustalić wymiar urlopu, ale nie jest to wymagane przepisami prawa. Umowa o dzieło natomiast – ze względu na swoją specyfikę – w ogóle nie przewiduje urlopów.

Pamiętaj, że oprócz urlopu wypoczynkowego przysługują Ci także inne formy wolnego – np. w postaci urlopu bezpłatnego. Miej jednak na uwadze, że czas urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Umowa o pracę a umowa zlecenia – sprawdź, czym się różnią!

Od czego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego?

Długość urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy wymiar urlopu wynosi:

• 20 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku, jeśli ich staż pracy wynosi mniej niż 10 lat,
• 26 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku, jeśli ich staż pracy wynosi 10 lat lub więcej.

Urlop wykorzystuje się jedynie za dni, które są dla pracownika dniami pracy. Przykładowo, jeśli wniosek pracownika obejmuje urlop od 24 kwietnia do 7 maja 2023 roku, wówczas pracownik wykorzysta jedynie 8 dni urlopu, ponieważ pozostałe są wolne od pracy.

Wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy lub rozpoczynającego pracę u nowego pracodawcy jest proporcjonalnie obniżany.

Pracownik rozpoczynający swoją pierwszą pracę nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego z upływem każdego miesiąca pracy. Za każdy taki okres otrzymuje prawo do 1/12 wymiaru urlopu. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę.

Liczba dni urlopu na żądanie

Każdego roku pracownikowi zatrudnionemu na etacie przysługują 4 dni urlopu na żądanie. Są one częścią urlopu wypoczynkowego. Pracownik powinien zgłosić chęć skorzystania z tego urlopu najpóźniej w dzień urlopu, przed rozpoczęciem pracy.

Jak obliczyć staż pracy?

Staż pracy to okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Wlicza się do niego nie tylko okresy poprzedniego zatrudnienia, ale również czas trwania nauki oraz inne okresy, które są uwzględnione w przepisach prawa. Czas edukacji może być uwzględniony w stażu pracy, ale pod pewnymi warunkami.

Jak zaliczyć czas nauki do stażu pracy?

Czas nauki może być wliczany do stażu pracy, ale zależy to od rodzaju ukończonej szkoły oraz uzyskanego stopnia. W przypadku ukończenia:

• zasadnicznej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki (maksymalnie 3 lata),
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki (maksymalnie 5 lat),
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkoły policealnej – 6 lat,
• studiów wyższych – 8 lat.

Pamiętaj, że okresy nauki nie sumują się. Oznacza to, że nawet jeśli ktoś ukończył zarówno średnią szkołę ogólnokształcącą, jak i studia wyższe, łączny staż pracy wynosi 8 lat, a nie 12 lat.

Jak wykorzystać urlop wypoczynkowy?

Jeden z okresów urlopu wypoczynkowego w ciągu roku powinien obejmować co najmniej 14 kolejnych dni. Dzięki temu pracownik ma możliwość skorzystania z nieprzerwanego wypoczynku, który pozwoli mu odpocząć i naładować baterie. Nie oznacza to jednak, że wszystkie dni urlopu muszą być wykorzystane jednorazowo. W praktyce często jest to niemożliwe, ze względu na różne czynniki, takie jak harmonogram pracy, plan urlopów itp. Dlatego warto skonsultować się z pracodawcą i dostosować terminy urlopu do indywidualnych potrzeb.

Aby skorzystać z urlopu, musisz złożyć wniosek do pracodawcy. Możesz to zrobić online za pomocą funkcji elektronicznych wniosków urlopowych w Kadromierzu.

Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?

Pracodawca ma prawo odwołać pracownika z urlopu w wyjątkowych sytuacjach, które nie były do przewidzenia w chwili rozpoczynania urlopu. W takim przypadku jednak pracownikowi przysługuje całkowity zwrot kosztów, jakie poniósł ze względu na odwołanie z urlopu.

Co się dzieje, jeśli nie wykorzystam całego urlopu?

Czasami zdarza się, że pracownik nie jest w stanie wykorzystać całej puli urlopowej w ciągu roku. W takiej sytuacji istnieje możliwość przeniesienia niewykorzystanego urlopu na kolejny rok kalendarzowy. Pracownik powinien skonsultować się z pracodawcą w celu ustalenia warunków i terminów przeniesienia urlopu.

Czy urlop wypoczynkowy może zostać wypłacony?

Standardowo urlop wypoczynkowy nie może zostać wypłacony. Urlop jest przeznaczony do odpoczynku i regeneracji sił, dlatego pracownik powinien go wykorzystać. Istnieją jednak sytuacje, w których pracownik ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. Dotyczy to sytuacji ustania stosunku pracy – np. umowa o pracę zostaje rozwiązana lub wygasa, a strony nie planują jej przedłużenia ani zawarcia nowej umowy. Wtedy pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop.

Podanie o udzielenie urlopu za poprzedni rok

Jeżeli chcemy uzupełnić wzór wniosku urlopowego, dotyczący dni wolnych przysługujących za poprzedni rok, powinniśmy zaznaczyć to w druku. Trzeba pamiętać o tym, że zaległy urlop wypoczynkowy winien być udzielony do 30 września kolejnego roku, tj. urlop za rok 2022 do 30 września 2023 roku itd. Nie musi to być jednoznaczne z realizacją urlopu do tego czasu. Zaległe wolne, rozpoczęte 29 września, może więc trwać np. do 9 października.

Kiedy urlop podlega przedawnieniu?

Prawo do zaległego urlopu wypoczynkowego, jako jedno z możliwych roszczeń pracowniczych, przedawnia się po upływie 3 lat. Pracownik nie może więc po tym czasie żądać uregulowania go przez pracodawcę. Pracodawca z kolei może jednak takiego urlopu udzielić – będzie to wówczas wyraz dobrej woli, a nie konieczność wynikająca z przepisów prawa.