Nadgodziny w pracy – zasady wyliczania

Praca w godzinach nadliczbowych wiąże się z koniecznością przeprowadzenia akcji ratunkowej lub zaspokojenia szczególnych potrzeb pracodawcy. Ze względu na to, że przekracza ona wymiar pracy pracownika, z jej tytułu przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Sprawdź, jak obliczać nadgodziny oraz wynagrodzenie pracownika wynikające z pracy po godzinach.

Czym są nadgodziny?

Nadgodziny, inaczej godziny nadliczbowe, to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika rozkładu i systemu czasu pracy.

Co ważne, pracodawca może zlecić pracę w godzinach nadliczbowych jedynie w przypadku:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• szczególnych potrzeb pracodawcy.

W Kodeksie pracy określony został limit nadgodzin wynoszący na pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym. Może on jednak zostać ustalony w innej wysokości (do maksymalnie 416 godzin rocznie), jeżeli pracodawca wpisze go do regulaminu pracy, układu zbiorowego pracy bądź umowy o pracę danego pracownika.

Nadgodziny a godziny ponadwymiarowe

Godziny nadliczbowe a ponadwymiarowe to dwa odrębne terminy, często mylone ze sobą. Pojęcie godzin ponadwymiarowych odnosi się głównie do pracowników zatrudnionych na niepełny etat. Osoba zatrudniona na przykład na 1/2 etatu ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia, gdy przekroczy ustalony czas pracy wynikający z umowy. Pracownik wykonujący ponadwymiarowe godziny pracy pracuje ponad ustaloną w umowie normę czasu pracy, lecz pozostaje poniżej limitu określonego w artykule 129 § 1 Kodeksu pracy (czyli 8 godzin dziennie oraz 40 godzin tygodniowo).

W sytuacji, gdy umowa i regulamin pracy nie precyzują szczegółów dotyczących dodatków za pracę ponadwymiarową, pracownik zatrudniony na niepełny etat ma prawo jedynie do standardowego wynagrodzenia. Niemniej jednak, w takim przypadku może otrzymać dodatkowe świadczenia za godziny nadliczbowe, które występują po przekroczeniu 8 godzin pracy w ciągu doby. Zgodnie z przepisami prawa pracy, pracodawca jest zobowiązany do uwzględnienia w umowie zapisu określającego limit godzin, po którego przekroczeniu pracownik ma prawo do dodatkowego dodatek za nadgodziny.

Jak obliczyć godziny nadliczbowe?

Chcąc obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny, należy podzielić wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania wraz ze stałymi składnikami przez wymiar czasu pracy obowiązujący w danym miesiącu, a następnie otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę przepracowanych godzin nadliczbowych.

Obliczenie nadgodzin – dodatek za nadgodziny

Za pracę w godzinach nadliczbowych przepisy przewidują – oprócz normalnego wynagrodzenia – dodatek w wysokości 50% lub 100% wynagrodzenia. Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za nadgodziny przysługuje w przypadku godzin nadliczbowych występujących w:

• w nocy,
• w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
• w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
• przypadku przekroczenia tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (jeśli nie wystąpiło ono poprzez przekroczenie normy dobowej).

Z kolei 50% wynagrodzenia za nadgodziny pracownik uzyska za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony powyżej. Jako podstawę do obliczenia dodatku traktuje się wyłącznie stałe składniki wynagrodzenia.

Sprawdź, kiedy następuje przedawnienie nadgodzin.

Dodatek za nadgodziny – przykład

Pani Anna pracuje od poniedziałku do piątku w godzinach 7:00–15:00. Jej okresem rozliczeniowym jest 1 miesiąc. Miesięcznie zarabia 7000 zł brutto. W grudniu 2023 wymiar pracy wyniósł 152 godziny. Pani Anna przepracowała 168 godzin, z czego 16 godzin stanowiły nadgodziny. Liczba przepracowanych godzin nadliczbowych rozkładała się następująco:

10.12.2023 r. (niedziela) – praca od 7:00 do 15:00 (8 h)

20.12.2022 r. (wtorek) – praca od 15:00 do 20:00 (5 h)

22.12.2023 r. (piątek) – praca od 15:00 do 18:00 (3 h)

Rozliczenie nadgodzin będzie możliwe dopiero po obliczeniu stawki godzinowej w grudniu 2023 r.:

7000 zł : 152 h = 46,05 zł/h

Godziny nadliczbowe przypadające w niedzielę 10 grudnia to nadgodziny średniotygodniowe, za które przysługuje 100% dodatku do wynagrodzenia. Wynagrodzenie za te godziny wraz z dodatkiem wyniesie:

8 h × 46,05 zł/h + (8 h × 46,05 zł/h) x 100% = 368,40 zł + 368,40 zł = 736,80 zł

Za godziny nadliczbowe 20 oraz 22 grudnia 2023 roku przysługuje dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia.

5 h × 46,05 zł/h + (5 h × 46,05 zł/h) × 50% = 230,25 zł + 115,13 zł = 345,38 zł

3 h × 46,05 zł/h + (3 h × 46,05 zł/h) × 50% = 138,15 zł + 69,08 zł = 207,23 zł

Łączny dodatek pani Anny za godziny nadliczbowe w grudniu 2023 wynosi:

736,80 zł + 345,38 zł + 207,23 zł = 1289,41 zł

Jak się liczy nadgodziny przy pracy na akord?

Ten rodzaj pracy charakteryzuje się zmiennym wynagrodzeniem, co jednak wcale nie umożliwia obliczenia nadgodzin. W tym celu należy zsumować liczbę wytworzonych produktów bądź wykonanych zadań przez stawkę jednostkową, a do uzyskanego wyniku dodać stałe dodatki, np. stażowe. Następnie sumę podzielić przez liczbę godzin pracy w miesiącu, by uzyskać wynagrodzenie godzinowe.

Jak liczymy nadgodziny przy pracy na akord – przykład

Pan Marek otrzymuje 40 zł za zmontowanie jednego gotowego produktu. W listopadzie 2023 roku takich produktów było 85. Dodatkowo przysługuje mu dodatek stażowy 280 zł (jako stały element wynagrodzenia). Pan Marek przepracował w listopadzie 10 godzin nadliczbowych. Normalny wymiar pracy wynosił natomiast 160 godzin. Aby obliczyć wynagrodzenie za pracę w listopadzie wraz z dodatkiem stażowym, należy wykonać następujące działanie:

(40 zł × 85) + 280 zł = 3680 zł

Następnym krokiem jest obliczenie średniego wynagrodzenia za godzinę:

3680 zł : (160 h +10 h) = 21,65 zł

Na koniec należy pomnożyć stawkę godzinową przez liczbę godzin nadliczbowych:

21,65 zł × 10 h = 216,5 zł

Pracownik w omawianym przykładzie za jedną godzinę nadliczbową otrzyma 21,65 zł normalnego wynagrodzenia. Do obliczenia dodatku wykorzystuje się natomiast wartości wyliczane na potrzeby urlopu wypoczynkowego (średnie wynagrodzenie z ostatnich 3 miesięcy podzielone przez średnią liczbę godzin z ostatnich 3 miesięcy). Wynik tego działania należy pomnożyć przez 60%. Uzyskaną wartość następnie przez 100% lub 50%, w zależności od dnia i pory występowania nadgodzin.

Jak wyliczyć nadgodziny w postaci czasu wolnego?

Zasady udzielania wolnego za nadgodziny różnią się w zależności od tego, która strona — pracownik czy pracodawca — inicjuje odbiór godzin nadliczbowych. W przypadku, gdy to pracodawca decyduje się na udzielenie czasu wolnego z własnej inicjatywy, procedura jest klarowna: nadgodziny dobowe można wykorzystać do końca miesiąca, w którym wystąpiły, a te tygodniowe — do zakończenia okresu rozliczeniowego. Pracownikowi przysługuje 1,5 godziny wolnego za każdą przepracowaną nadgodzinę, a jeśli pracodawca nie umożliwi mu skorzystania z tego prawa, zobowiązany jest wypłacić dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

W przypadku, gdy to pracownik chce otrzymać wolne za nadgodziny, powinien złożyć wniosek przed wypłatą wynagrodzenia za dany miesiąc, określając preferowaną datę odbioru. Zgodnie z przepisami prawa pracy, wolne powinno zostać udzielone w ciągu roku od przekroczenia czasu pracy. Kluczowym aspektem jest wskazanie przez pracownika konkretnego terminu. Przy udzielaniu wolnego na wniosek pracownika stosuje się zasadę 1:1, czyli za każdą godzinę nadliczbową przysługuje mu godzina dodatkowego wolnego.

W obu przypadkach pracownik otrzymuje także wynagrodzenie zasadnicze.

Jak wyliczać nadgodziny za pomocą programów online?

Obliczenie nadgodzin dla wielu pracowników może być żmudnym procesem. W celu usprawnienia tego zadania warto skorzystać z programów online do zarządzania czasem pracy, które ułatwiają ten proces. Jednym z takich narzędzi jest Kadromierz, który umożliwia rejestrowanie czasu pracy pracowników. Dzięki zgromadzonym danym generowane są listy obecności, raporty płacowe oraz ewidencja czasu pracy. Otrzymane dokumenty można wyeksportować do różnych formatów, takich jak druk, pliki XLS lub programy kadrowo-płacowe, na przykład Comarch, Sage czy Enova. Wybierając automatyzację tego procesu, znacznie przyspieszasz i ułatwiasz obliczenia dotyczące wynagrodzeń wraz z dodatkami, co może znacząco usprawnić codzienne zarządzanie czasem pracy i finansami w firmie.