Systemy czasu pracy – jakie wyróżniamy?

Pracodawca ma do wyboru różne systemy czasu pracy, a w jednym zakładzie pracy może ich funkcjonować nawet kilka. Dobiera się je do konkretnych stanowisk i grup pracowników, by jak najefektywniej wykorzystać czas pracy. Oto najważniejsze informacje na temat systemów czasu pracy.

System czasu pracy – Kodeks pracy

Zgodnie z art. 150 Kodeksu pracy systemy czasu pracy oraz przyjęte w nich okresy rozliczeniowe ustala się w jednym z poniższych przepisów wewnątrzzakładowych:

• w układzie zbiorowym pracy,
• w regulaminie pracy,
• w obwieszczeniu – jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Rodzaje systemów czasu pracy

Istnieje szereg systemów czasu pracy, które można wprowadzić w firmie. Każdy z nich określa odmienne normy czasu pracy, okres rozliczeniowy czy długości odpoczynków itp. Niestosowanie się do ich przepisów może naruszać prawa pracownika.

Wyróżniamy takie systemy czasu pracy jak:

• podstawowy system czasu pracy,
• równoważny system czasu pracy,
• system pracy w ruchu ciągłym,
• przerywany system czasu pracy,
• zadaniowy system czasu pracy,
• system skróconego tygodnia pracy,
• system pracy weekendowej.

Co istotne, w każdym systemie czasu pracy możliwe jest wprowadzenie ruchomego czasu pracy, pracy zmianowej lub indywidualnego rozkładu czasu pracy.

Podstawowy system czasu pracy

To najbardziej znany i najpopularniejszy system czasu pracy stosowany w przedsiębiorstwach. Praca w podstawowym systemie czasu pracy nie powinna przekraczać 8 godzin na dobę oraz przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy. Okres rozliczeniowy nie powinien natomiast być dłuższy niż 4 miesiące.

Warto wiedzieć, że w każdym systemie czasu pracy, jeśli warunki techniczne bądź organizacyjne w danym zakładzie dają ku temu podstawy, okres rozliczeniowy może trwać nawet 12 miesięcy.

Sprawdź, co jeszcze powinieneś wiedzieć na temat podstawowego systemu czasu pracy.

Równoważny system czasu pracy

W równoważnym systemie czasu pracy dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy równoważony jest przez dni wolne lub krótszą pracę w inne dni. Jednak wówczas okres rozliczeniowy nie może przekraczać 1 miesiąca. Można go ewentualnie przedłużyć w szczególnie uzasadnionych przypadkach maksymalnie do 3 miesięcy, lub do 4 miesięcy w przypadku prac uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych.

Wydłużenie równoważnego systemu czasu pracy do 16 lub 24 godzin

W niektórych rodzajach pracy dopuszczalne jest wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do:

• 16 godzin – przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy,
• 24 godzin – w przypadku pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.

Należy jednak wiedzieć, że po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, pracownikowi przysługuje odpoczynek trwający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Przykładowo, jeśli pracownik pójdzie do pracy na 24 h w poniedziałek o 7.00, to odpoczynek dobowy musi trwać minimum 24 godziny. W związku kolejna zmiana może odbyć się dopiero w środę o 7.00.

System czasu pracy w ruchu ciągłym

To rozwiązanie zostało opracowane z myślą o zakładach, które muszą funkcjonować bez przerwy, m.in. ze względu na technologię produkcji lub to, że zaspakajają one najważniejsze potrzeby ludności. Pracownicy zakładów działających na podstawie tego systemu często pracują na 3 zmiany. W tym systemie możliwe jest przedłużenie czasu pracy do 43 godzin w tygodniu, przy okresie rozliczeniowym trwającym maksimum 4 tygodnie. Co ciekawe, dobowy wymiar czasu pracy może zostać wydłużony do 12 godzin, jednak tylko jednego dnia w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego. Wówczas za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych.

Przerywany system czasu pracy

System przerywanego czasu pracy można stosować u pracowników objętych podstawowym systemem czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Wówczas czas pracy w ciągu jednej doby nie przekracza 8 godzin, a pracownikowi przysługuje jedna przerwa, trwająca nie dłużej niż 5 godzin. Nie wlicza się ona do czasu pracy, ale należna jest za nią zapłata w wysokości połowy wynagrodzenia za czas przestoju. Okresy rozliczeniowe stosuje się odpowiednio do podstawowego systemu czasu pracy.

Zadaniowy system czasu pracy

Zadaniowy system pracy zwany także „nienormowanym czasem pracy” można zastosować w przypadkach uzasadnionych organizacją, rodzajem lub miejscem wykonywania pracy. Ustala się w nim zadania do wykonania oraz niezbędny czas na ich realizacje, biorąc pod uwagę wymiar czasu pracy – 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Jeśli pracownik nie będzie w stanie wykonać zadań w określonym czasie, wówczas pracownikowi przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych lub czas wolny.

Co jednak ciekawe, pracownik, biorąc pod uwagę te normy, może sam zaplanować sobie pracę i w jednym dniu pracować dłużej, w drugim krócej lub wcale. Czas pracy nie jest udokumentowany w ewidencji czasu pracy, ponieważ w tym systemie nie ma takiego obowiązku. Konieczna jest jedynie uproszczona ewidencja.

Zadaniowy system czasu pracy szczególnie sprawdza się na tych stanowiskach, na których zapotrzebowanie na pracę bywa różne, a czas wykonania poszczególnych zadań jest trudny do określenia.

System skróconego tygodnia pracy

Ten system może zostać wdrożony na wniosek pracownika. Praca jest przez niego wykonywana przez mniej niż 5 dni na tydzień, a dobowy wymiar czasu pracy może zostać wydłużony do 12 godzin. Z tego rozwiązania chętnie korzystają osoby, które studiują zaocznie lub muszą daleko dojeżdżać do zakładu pracy.

System pracy weekendowej

System pracy weekendowej stosuje się na pisemny wniosek pracownika i – jak sama nazwa wskazuje – praca ma miejsce od piątku do niedzieli oraz w święta. W ciągu jednej doby pracownik może przepracować maksymalnie 12 godzin, a okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać miesiąca. Istotny jest także fakt, że w tym systemie nie obowiązuje zasady jednej wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie.

Planuj czas pracy z Kadromierzem

Planowanie harmonogramu w różnych systemach czasu pracy może być trudnym zadaniem. Konieczne jest wówczas przestrzeganie wielu przepisów Kodeksu pracy, które uwzględniają zarówno normy obowiązujące w danych systemach, jak i ogólne zasady np. dotyczące odpoczynku dobowego i tygodniowego czy doby pracowniczej. Rozwiązaniem jest Kadromierz – innowacyjny system do układania grafików pracy, który ułatwi Ci planowanie rozkładu czasu pracy dla każdego pracownika, biorąc pod uwagę jego warunki zatrudnienia oraz obowiązujące przepisy Kodeksu pracy. Dzięki niemu możliwe jest zredukowanie czasu poświęcanego na tworzenie harmonogramu nawet o 80% oraz wyeliminowanie wszelkich błędów, często powstających w ręcznie układanych grafikach.