Urlop rodzicielski – ile trwa i komu przysługuje?

Urlop rodzicielski jest jednym z uprawnień, które przysługują pracującym rodzicom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Ostatnie wprowadzenie unijnej dyrektywy work-life balance wiąże się m.in. z wydłużeniem jego trwania. Dowiedz się, ile wynosi urlop rodzicielski, komu przysługuje i jak złożyć wniosek. 

Czym jest urlop rodzicielski?

Urlop rodzicielski jest urlopem, który przysługuje matce lub ojcu zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Należy do rodzaju urlopu dobrowolnego i częściowo płatnego z zasiłku macierzyńskiego. Można go wykorzystać najpóźniej do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. W przypadku chęci kontynuowania pracy zawodowej bez rezygnowania z opieki rodzicielskiej możliwa jest praca na maksymalnie 1/2 etatu przy jednoczesnym korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Komu przysługuje urlop rodzicielski?

Do korzystania z urlopu rodzicielskiego są uprawnieni zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Skorzystać z niego mogą również członkowie najbliżej rodziny w przypadku:

• śmierci matki,
• porzucenia dziecka przez matkę,
• gdy matka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• gdy matka przebywa w szpitalu bądź w innym zakładzie leczniczym w rodzaju stacjonarnych i całodobowych świadczeń.

Ile trwa urlop rodzicielski?

Wymiar urlopu rodzicielskiego jest zależny od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu i wynosi:

• max. 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• max. 43 tygodnie – po urodzeniu więcej niż jednego dziecka.

W przypadku rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, prawo do urlopu rodzicielskiego przysługuje w wyższym wymiarze, tzn.:

• do 65 tygodni – po urodzeniu jednego dziecka,
• do 67 tygodni – po urodzeniu więcej niż jednego dziecka.

Należy pamiętać, że podany wymiar urlopu rodzicielskiego jest łączny dla obu rodziców.

W sytuacji kontynuowania aktywności zawodowej na 1/2 etatu w czasie urlopu rodzicielskiego wymiar zostaje proporcjonalnie przydłużony do maksymalnie 82 lub 86 tygodni.

Urlop rodzicielski a przyjęcie dziecka na wychowanie

Podobne zasady obowiązują, gdy mowa o przyjęciu dziecka na wychowanie. Rodzice adopcyjni mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego (lub zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego). Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi wówczas:

• 38 tygodni – w przypadku przyjęcia dziecka do 14. roku życia,
• 41 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
• 43 tygodnie – w przypadku jednoczesnego przyjęcia co najmniej dwojga dzieci.

Podział urlopu rodzicielskiego

Wskazany wyżej wymiar urlopu rodzicielskiego przysługuje łącznie obojgu rodzicom. Oznacza to, że do podziału są 41 lub 43 tygodnie. W ostatniej nowelizacji nastąpiła jednak istotna zmiana, która zakłada 9 tygodni nieprzenoszalnego urlopu dla każdego z rodziców. To znaczy, że 9 tygodni przypada dla jednego rodzica i 9 tygodni dla drugiego, a reszta urlopu (23 lub 25 tygodni) jest możliwa do wykorzystania dobrowolnie, zarówno wyłącznie przez jednego rodzica, jak i do podziału.

Co istotne, uprawnieni mogą korzystać z urlopu rodzicielskiego jednocześnie – bądź jedna osoba może korzystać z urlopu, a druga pobierać zasiłek macierzyński. Podany wymiar urlopu rodzicielskiego można podzielić na maksymalnie 5 części. Urlopu rodzicielskiego udziela się w tygodniach, a nie dniach.

Jak jest płatny urlop rodzicielski?

Należy pamiętać, że urlop rodzicielski, w odróżnieniu od np. urlopu wychowawczego, jest urlopem płatnym. Za czas jego trwania przysługuje zasiłek macierzyński. Wynagrodzenie wynosi:

• 70% podstawy wymiaru – za pozostały okres urlopu rodzicielskiego,
• 81,5% podstawy wymiaru – za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Natomiast w sytuacji, gdy pracownik złoży jeden wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego i macierzyńskiego w pełnym wymiarze, zasiłek macierzyński wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku przez cały okres.

Urlop rodzicielski a wychowawczy

Urlop rodzicielski to urlop przysługujący rodzicom po urlopie macierzyńskim lub tacierzyńskim. Z kolei urlop wychowawczy to ostatni w kolejności rodzaj przysługującego urlopu na dziecko. Główna różnica między nimi polega na tym, że urlop macierzyński i rodzicielski są płatne, a urlop wychowawczy – nie. Ponadto różnią się także czasem trwania.

Oprócz tego warto wiedzieć, że oba urlopy cechuje fakultatywność, co oznacza, że można, ale nie trzeba z nich korzystać – w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, który jest obowiązkowy.

Urlop rodzicielski – zmiany w 2023 roku

Zmiany, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku, spowodowały wydłużenie urlopu rodzicielskiego.

Przedłużenie urlopu rodzicielskiego o 9 tygodni wiąże się jednak z pewnymi wytycznymi. Zarówno matka, jak i ojciec dziecka zyskały prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, których nie można przenieść na innego rodzica. Pozostała część urlopu, czyli 23 bądź 25 tygodni, może zostać podzielona pomiędzy oboje rodziców lub zostać wykorzystana przez jednego z nich. Takie rozwiązanie ma zachęcić ojców do korzystania z urlopu rodzicielskiego i wyrównać szanse matek na rynku pracy.

Wymiar urlopu rodzicielskiego uległ przedłużeniu również w przypadku przysposobienia dziecka i wynosi:

• 38 tygodni – przyjęcie dziecka poniżej 7 lat (lub 10 lat przy odroczeniu obowiązku szkolnego) po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 9 tygodni,
• 41 tygodni – przyjęcie na wychowanie jednego dziecka,
• 43 tygodnie – jednoczesne wychowanie więcej niż jednego dziecka.

Sprawdź, jakie prawa przysługują ojcu na urlopie ojcowskim.

Zasiłek macierzyński 2023 – zmiany

Wprowadzone zmiany ujednoliciły także stawkę zasiłku macierzyńskiego. W przypadku zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego wynosi on 70% podstawy zasiłku, natomiast zasiłek macierzyński wynosi 81,5% podstawy.

W przypadku indywidualnych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługujących ojcu zasiłek ma wynieść 70% podstawy wymiaru.

Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego

Chcąc skorzystać z urlopu rodzicielskiego zaraz po urlopie macierzyńskim, należy złożyć wniosek nie później niż 21 dni po porodzie. Jeśli pracownik zdecyduje się na skorzystanie z urlopu później, wniosek musi zostać złożony najpóźniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.

Wniosek o urlop rodzicielski powinien zawierać:

• imię i nazwisko pracownika,
• imię i nazwisko wraz z datą urodzenia dziecka,
• datę rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego,
• datę zakończeniu urlopu rodzicielskiego,
• oświadczenie o korzystaniu z urlopu przez drugiego rodzica.

W załączniku powinien znaleźć się także skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Sprawdź, jak zaplanować urlopy w Twojej firmie.

Elektroniczny wniosek o urlop rodzicielski

Treść wniosku pozostanie taka sama. Nowością będzie możliwość złożenia wniosku w postaci elektronicznej, np. wysyłając go mailem lub za pomocą Kadromierza dzięki funkcji elektronicznych wniosków urlopowych. Składanie wniosków urlopowych w naszej aplikacji jest banalnie proste. Prośbę o urlop można złożyć jednym kliknięciem za pomocą aplikacji dla pracowników. Dzięki temu oszczędzasz czas i walczysz z marnowaniem papieru. Pamiętaj, że wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego powinien być złożony co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.