Uprawnienia rodzicielskie w pracy 2023 – co się zmieni?

Pracownikom, którzy zostali rodzicami, przysługuje kilka przywilejów z tego tytułu. Z początkiem sierpnia 2022 roku miały wejść w życie nowe przepisy, które zakładały m.in. wydłużenie okresów urlopów rodzicielskich. Zanim polskie prawo zostanie dostosowane do unijnych dyrektyw, poczekamy dłużej, niż to było przewidziane. Sprawdź, co się zmieni.

Urlop rodzicielski – co się zmieni?

Projekt ustawy zakłada wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego do 41 tygodni. Jeden rodzic nie może się zrzec swojego urlopu na korzyść drugiego. Jeśli nie zostanie on wykorzystany – przepadnie. Da się go jednak wykorzystać najpóźniej do osiągnięcia przez dziecko 8. roku życia

Aktualnie pracownica może w ciągu 21 dni od dnia porodu złożyć wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Takie rozwiązanie ma wpływ na wysokość zasiłku macierzyńskiego, który przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego jest wypłacany w wysokości 80%. Rozwiązanie to ma zostać uchylone. Od sierpnia składanie tzw. długiego wniosku o urlop rodzicielski będzie już niemożliwe.

Indywidualne prawo do urlopu

Projekt ustawy zakłada indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego zarówno dla matki, jak i dla ojca. Każdemu z rodziców osobno ma przysługiwać 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, które nie podlegają przeniesieniu. Jeśli któreś z rodziców nie wykorzysta wolnego, wówczas urlop przepadnie. Urlop rodzicielski, będzie udzielany na wniosek pracownika jednorazowo, bądź nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do ukończenia przez dziecko 6. roku życia.

Elektroniczny wniosek o urlop rodzicielski

Urlop rodzicielski będzie nadal udzielany na wniosek pracownika. Nowością będzie możliwość złożenia go w formie elektronicznej, np. e-mailem. Wniosek musi być złożony z co najmniej 21-dniowym wyprzedzeniem. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracownika o łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy pracodawca będzie informował pracownika w formie papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.

Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z funkcji elektronicznych wniosków urlopowych z Kadromierzem. Pracownicy z poziomu aplikacji mogą zdalnie i szybko złożyć stosowny dokument, a przełożony zaakceptować bądź odrzucić.

Wydłużony okres urlopu rodzicielskiego

W związku z planowanymi zmianami zostaną wydłużone okresy urlopów rodzicielskich. Aktualnie urlop rodzicielski trwa:

• 32 tygodnie – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 34 tygodnie – w przypadku ciąży mnogiej.

Po zmianach będzie wynosił odpowiednio:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 43 tygodnie – w przypadku urodzenia dwójki i więcej dzieci.

Wymiar ten będzie dotyczył obojga rodziców dziecka.

Urlop rodzicielski będzie można łączyć z wykonywaniem pracy, choć według zmodyfikowanych zasad. W przypadku skorzystania z takiego rozwiązania wymiar urlopu rodzicielskiego będzie ulegał wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części. Maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego wyniesie wtedy:

• 82 tygodnie – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 86 tygodni – w pozostałych przypadkach.

Urlop rodzicielski w przypadku adopcji

Projektowane zmiany zakładają także nowy wymiar urlopu rodzicielskiego w przypadku ubiegania się o przysposobienie dziecka:

• 41 tygodni ‒ w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• 43 tygodnie ‒ w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka,
• 38 tygodni ‒ w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka.

Ochrona stosunku pracy w trakcie urlopu rodzicielskiego

Aktualnie pracownik nie może zostać zwolniony z pracy w czasie urlopu rodzicielskiego, ale też od momentu złożenia wniosku o ten urlopu. Zakres czasowy ochrony pozostanie bez zmian. Nowością będzie natomiast zakaz prowadzenia przygotowań dotyczących zamiaru rozwiązania stosunku pracy ze wskazanym pracownikiem.

Powrót do pracy po urlopie rodzicielskim

Podobnie jak w przypadku urlopu opiekuńczego pracownik po zakończeniu urlopu rodzicielskiego powinien być dopuszczony do pracy:

• na dotychczasowym stanowisku,
• jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.

Zasiłek macierzyński

W rządowym projekcie została przewidziana także zmiana ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133, 1621 i 1834), która zakłada zwiększenie wysokości miesięcznego zasiłku macierzyńskiego za cały okres trwania urlopu rodzicielskiego do wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Również w przypadku zasiłku macierzyńskiego za okres wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi w trakcie urlopu w wymiarze 9 tygodni.

Urlop ojcowski

Projektowane zmiany w Kodeksie pracy dotyczą także urlopu ojcowskiego. Skrócony zostanie okres na skorzystanie z urlopu ojcowskiego z 24 do 12 miesięcy. Wymiar urlopu ojcowskiego będzie wynosił 10 dni roboczych. W przypadku adopcji dziecka ojciec będzie mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego do momentu osiągnięcia przez podopiecznego 7. roku życia.

Urlop opiekuńczy

Dotychczas urlop opiekuńczy przysługiwał obojgu rodzicom w wymiarze 2 dni lub 16 godzin. Zmiany zakładają wydłużenie tego czasu do 5 dni. Nadal pozostanie bezpłatny. Nowością będzie możliwość skorzystania z niego nie tylko przez rodziców. Jak zakłada nowy przepis, urlop będzie udzielany pracownikowi w celu sprawowania osobistej opieki lub wsparcia osoby będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki z powodów medycznych. Czas urlopu opiekuńczego będzie wliczał się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Konieczne będzie złożenie wniosku w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej

Na podstawie nowych przepisów w myśl art. 148 § 1 KP pracownikowi będzie przysługiwało zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. W tym okresie pracownikowi będzie przysługiwać połowa wynagrodzenia.

Elastyczna organizacja pracy

Zgodnie z art. 188 § 1 KP pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 8. roku życia będzie mógł skorzystać z elastycznej organizacji pracy. Za elastyczną organizację pracy uznaje się:

• telepracę,
• system czasu pracy w rozumieniu Kodeksu pracy, tzw. system przerywanego czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy, przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy; rozkłady czasu pracy lub indywidualny rozkład czasu pracy,
• obniżenie wymiaru czasu pracy.

Pracownik będzie mógł złożyć stosowny wniosek do pracodawcy, który ewentualną odmowę będzie musiał odpowiednio uzasadnić.

Rodzice dziecka do 8. roku życia a zakaz zatrudnienia

Kolejnym korzyścią dla rodziców ma być rozszerzenie zakazu zatrudniania w porze nocnej, systemie przerywanego czasu pracy oraz delegowania pracowników, którzy sprawują opiekę nad dziećmi w wieku do 8 lat (obecnie zakaz dotyczy rodziców dzieci w wieku do 4 lat). Taka praca będzie mogła być zlecona pracownikowi wyłącznie za jego zgodą.