Przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy – co oznacza?

Normy czasu pracy w Polsce są ściśle regulowane przez Kodeks pracy, który określa zasady i ograniczenia dotyczące czasu pracy. Jednym z kluczowych elementów tych regulacji jest przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy. Co to oznacza w praktyce dla pracowników i pracodawców?

Pięciodniowy tydzień pracy – Kodeks pracy

Zgodnie z art. 129. § 1. Kodeksu pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy nie oznacza, że każdy tydzień musi składać się dokładnie z pięciu dni pracy. Przepisy pozwalają na elastyczność poprzez wprowadzenie pojęcia okresu rozliczeniowego, który trwa zazwyczaj od 1 miesiąca do 4 miesięcy. W tym okresie suma godzin pracy nie powinna przekraczać ilości wynikającej z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Na przykład, jeżeli w jednym tygodniu pracownik przepracuje 6 dni, w innym może mieć mniej dni pracy, aby zbilansować średnią.

Przykład:

Załóżmy, że pracownik pracuje w systemie, gdzie okres rozliczeniowy wynosi jeden miesiąc. W jednym tygodniu tego okresu pracownik z powodu pilnych zadań przepracowuje 6 dni, co daje mu 48 godzin pracy w tym tygodniu (6 dni x 8 godzin). Aby zachować przeciętną 40 godzin pracy na tydzień w okresie rozliczeniowym, w innym tygodniu tego samego miesiąca pracodawca może zaplanować dla tego pracownika 4 dni pracy (32 godziny), a w pozostałe dni udzielić mu dnia wolnego. W ten sposób, po zsumowaniu czasu pracy w całym miesiącu, średnia liczba godzin pracy tygodniowo wyniesie 40 godzin (48 godzin + 32 godziny = 80 godzin w dwóch tygodniach, co średnio daje 40 godzin na tydzień).

Pięciodniowy tydzień pracy a odpoczynek tygodniowy

Oczywiście nie można zapominać o pozostałych przepisach Kodeksu pracy – w tym tych dotyczących odpoczynku tygodniowego. Zgodnie z art. 133 § 1 KP pracownik ma prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który obejmuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Czas ten może zostać skrócony maksymalnie do 24 godzin w przypadku:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę.

W kontekście prawa pracy tydzień pracy rozumiany jest jako 7 kolejnych dni kalendarzowych, licząc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Przepis ten jest zawarty w art. 128 § 3 pkt 2 Kodeksu pracy.

Sprawdź, jak ułożyć grafik pracy zgodnie z Kodeksem pracy.

Pięciodniowy tydzień pracy a praca w sobotę

Zwyczajowy grafik pracy obejmuje pracę w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy od poniedziałku do piątku. W takim przypadku sobota i niedziela stanowią dni wolne od pracy. Takie ułożenie dni wolnych spełnia wymogi dotyczące m.in. nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Nie jest to jednak jedyne możliwe rozłożenie czasu pracy.

Zgodnie z art. 133 odpoczynek tygodniowy powinien przypadać na niedzielę. W Kodeksie pracy nie ma jednak zapisów o sobocie. Drugi dzień wolny od pracy może zatem przypadać równie dobrze np. w poniedziałek. W takiej sytuacji, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy, praca wykonywana w sobotę nie będzie traktowana jako praca w godzinach nadliczbowych, lecz jako realizacja 5-dniowego tygodnia pracy.

Pięciodniowy tydzień pracy a dni wolne

Ustalenie terminów dni wolnych, zgodnie z art. 150 § 1 Kodeksu pracy, powinno być precyzyjnie określone w:

• układzie zbiorowym pracy,
• regulaminie pracy,
• lub obwieszczeniu pracodawcy.

Regulacje te mogą wskazywać konkretne dni wolne według dat kalendarzowych, co daje jasność i przewidywalność dla pracowników. Alternatywnie, bardziej praktycznym podejściem jest ustalenie, że dniem wolnym od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy będzie sobota lub inny konkretny dzień tygodnia, zgodnie z potrzebami organizacyjnymi pracodawcy.

Pięciodniowy tydzień pracy a praca w godzinach nadliczbowych

Zgodnie z art. Art. 151. § 1. Kodeksu pracy pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Warto pamiętać, że jest ona dopuszczalna jedynie w dwóch sytuacjach:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

Pracownik, który wykonał pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, powinien otrzymać inny dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym z pracodawcą.

Jeśli pracodawca nie jest w stanie przyznać pracownikowi dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, np. z powodu choroby pracownika, konieczne będzie wypłacenie rekompensaty pieniężnej. W takim przypadku, jeśli praca w dniu wolnym powoduje przekroczenie normy średniotygodniowej czasu pracy, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za godziny nadliczbowe.

5-dniowy tydzień pracy a niepełny tydzień pracy

Przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy oznacza, że pracownik pracuje przez pięć dni w tygodniu, z zachowaniem przeciętnego 40-godzinnego wymiaru czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Standardowo okresy rozliczeniowe pokrywają się z miesiącami kalendarzowymi lub ich wielokrotnościami. W takim układzie, ustalenie liczby dni wolnych jest stosunkowo proste – dniem wolnym jest zazwyczaj sobota oraz niedziela, co sumarycznie daje pięć dni pracy i dwa dni odpoczynku w tygodniu.

Komplikacje pojawiają się w sytuacji, gdy okres rozliczeniowy nie jest wielokrotnością pełnych tygodni. Najczęściej ma to miejsce, gdy okres rozliczeniowy kończy się w środku tygodnia. W takich przypadkach kluczowe znaczenie ma art. 130 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy, który określa sposób postępowania.

Przepis ten wskazuje, że jeśli po odliczeniu pełnych tygodni w okresie rozliczeniowym pozostają dni od poniedziałku do piątku, należy je wliczyć do wymiaru czasu pracy przez przemnożenie ich liczby przez 8 godzin. Na te pozostałe dni nie przysługuje dodatkowy dzień wolny. Na przykład, jeśli okres rozliczeniowy kończy się we wtorek, to pracownik nie otrzymuje dodatkowego dnia wolnego, a do wymiaru czasu pracy dodaje się 16 godzin (2 dni x 8 godzin).

Kadromierz to nowoczesne narzędzie do zarządzania grafikiem pracy, które ułatwia spełnianie wymagań Kodeksu pracy, w tym przepisu o przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Dzięki aplikacji planowanie harmonogramu pracy staje się prostsze i bardziej efektywne. Aplikacja automatycznie dostosowuje godziny pracy do obowiązujących norm, zapewniając zgodność z przepisami dotyczącymi maksymalnego czasu pracy, odpoczynku dobowego i tygodniowego. Rejestracja w Kadromierzu pozwala na zredukowanie biurokracji, lepszą organizację czasu pracy i zwiększenie satysfakcji pracowników dzięki przejrzystemu harmonogramowi. Wypróbuj już dziś i dołącz do grona zadowolonych użytkowników, którzy cenią sobie wygodę i efektywność zarządzania czasem pracy.