Prawo do wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie – co mówi Kodeks pracy?

Kodeks pracy szczegółowo reguluje kwestie dotyczące czasu pracy, w tym także obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich przerw na odpoczynek. Jednym z kluczowych przepisów jest prawo do co najmniej jednej niedzieli wolnej od pracy w okresie czterech tygodni. Sprawdź, co warto wiedzieć na temat prawa do wolnej niedzieli.

Prawo do wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie

Zgodnie z art. 151¹² § 1 Kodeksu pracy pracownik pracujący w niedziele ma prawo do niedzieli wolnej od pracy co najmniej raz na 4 tygodnie. Wolna niedziela powinna być wyznaczona z góry przez pracodawcę przy ustalaniu rozkładu czasu pracy. Brak realizacji tego obowiązku może być uznany za naruszenie praw pracowniczych, co może skutkować nałożeniem kary grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.

Zasady wyznaczania wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie

Przepisy Kodeksu pracy nie określają szczegółowego trybu liczenia czterotygodniowego okresu, w ramach którego powinna przypadać wolna niedziela.

W związku z tym Główny Inspektorat Pracy (GIP) przedstawił interpretację, która poszerza możliwości pracodawcy w realizacji tego obowiązku. GIP uznał, że obowiązek wynikający z art. 151 Kodeksu pracy jest spełniony, jeżeli pracodawca wyznaczy przedziały czasu obejmujące cztery tygodnie i w każdym z tych okresów udzieli jednej niedzieli wolnej od pracy.

W stanowisku GIP z dnia 4 sierpnia 2009 roku (GPP-459-4560-49/09/PE/RP) stwierdzono: „Zgodnie z art. 151¹² Kodeksu pracy, pracujący w niedziele (poza wyjątkiem określonym w art. 144 Kodeksu pracy) powinien korzystać co najmniej raz na cztery tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Wynika z tego, że zatrudniający pracownika w niedzielę w sytuacjach przewidzianych w art. 151¹⁰ Kodeksu pracy musi udzielić mu co najmniej jednej wolnej niedzieli w ciągu każdych czterech następujących po sobie tygodni”.

GIP również przyznał, że art. 151¹²  Kodeksu pracy nie określa sposobu obliczania tych czterech tygodni. Można więc przyjąć, że rytm udzielania wolnych niedziel jest niezależny od okresów rozliczeniowych i powinien odnosić się do układu tygodni w roku kalendarzowym. Pracodawca spełni wymóg, jeśli w każdym dowolnie wybranym czterotygodniowym okresie przypada co najmniej jedna niedziela wolna od pracy.

Kiedy wolna niedziela raz na 4 tygodnie nie jest obowiązkowa?

Przepis dotyczący 1 wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie nie dotyczy pracownika zatrudnionego w systemie pracy weekendowej. W takim systemie grafik pracy obejmuje wyłącznie piątki, soboty, niedziele i święta, a zatem zasada dotycząca wolnej niedzieli raz na cztery tygodnie nie ma zastosowania.

Kiedy praca w niedzielę jest dozwolona?

Mimo że niedziela, zgodnie z art. 151⁹ Kodeksu pracy, jest dniem wolnym od pracy, istnieją wyjątki pozwalające na wykonywanie pracy w tym dniu. Przepisy prawa przewidują sytuacje, w których praca w niedzielę jest dozwolona.

Zgodnie z art. 151¹⁰ KP praca w niedzielę jest możliwa:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• w ruchu ciągłym,
• przy pracy zmianowej,
• przy niezbędnych remontach,
• w transporcie i w komunikacji,
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
• w rolnictwie i hodowli,
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności; w tym przypadku mowa m.in. o:
  • zakładach świadczących usługi dla ludności,
  • gastronomii,
  • jednostkach gospodarki komunalnej,
  • zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
  • jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
  • zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
•  w przypadku pracowników zatrudnionych w weekendowym systemie czasu pracy,
• przy wykonywaniu prac polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego) odbieranych poza terytorium Polski, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, niedziela i święta są u niego dniami pracy,
• przy wykonywaniu prac zapewniających możliwość świadczenia powyższych usług.

Praca w niedzielę a odpoczynek tygodniowy

Zgodnie z art. 133 § 1 KP każdemu pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Odpoczynek ten powinien obejmować niedzielę.

Zgodnie z art. 151¹¹ § 1 pracownikowi, który świadczy pracę w niedzielę, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy w okresie sześciu dni kalendarzowych przed lub po tej niedzieli. Jeśli jednak nie jest możliwe udzielenie dnia wolnego w tym terminie, pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku braku, gdy udzielenie pracownikowi dnia wolnego od pracy nie będzie możliwe, należy wypłacić mu, oprócz wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% stawki godzinowej za każdą godzinę pracy w niedzielę.

Planuj grafik pracy zgodnie z Kodeksem pracy w programie Kadromierz. Bez trudu przestrzegaj wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym, zasad wolnej niedzieli, odpoczynku dobowego, tygodniowego i doby pracowniczej.