Okres ochronny przed emeryturą – od kiedy obowiązuje i co daje?

Okres ochronny przed emeryturą to kluczowy element prawa pracy, który ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa pracowników zatrudnionych w tym przełomowym okresie. Jego zrozumienie jest niezbędne dla pracowników, aby móc skutecznie planować swoją przyszłość zawodową i osobistą. Sprawdź, na czym polega ochrona pracowników przed emeryturą.

Czym jest okres ochronny przed emeryturą?

Okres ochronny przed emeryturą to ochrona prawna przewidziana w polskim Kodeksie Pracy, która zapobiega nieuzasadnionemu rozwiązaniu umowy o pracę z pracownikami zbliżającymi się do wieku emerytalnego. Okres ten zaczyna obowiązywać na 4 lata przed osiągnięciem wieku uprawniającego do emerytury, zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to czas, kiedy pracodawca musi wykazać szczególną ostrożność przy podejmowaniu decyzji dotyczących zatrudnienia, ponieważ prawo nakłada ograniczenia na możliwość wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi.

Wiek ochronny przed emeryturą a zmiana warunków zatrudnienia

Pracownik objęty ochroną przedemerytalną zyskuje nie tylko ochronę przed nieuzasadnionym rozwiązaniem umowy o pracę, ale również przed niekorzystnymi zmianami warunków zatrudnienia i wynagradzania. Oznacza to, że w okresie ochronnym pracodawca nie może, bez uzasadnionych przyczyn, zmniejszyć wymiaru etatu pracownika, obniżyć jego wynagrodzenia czy pozbawić go dodatków funkcyjnych. Taka ochrona ma na celu zapewnienie pracownikom stabilności ekonomicznej i zawodowej w ważnym momencie ich kariery.

Jednakże istnieją wyjątki od tej zasady, które pozwalają na dostosowanie warunków zatrudnienia do aktualnej sytuacji w firmie. Jeśli u danego pracodawcy zostaną wprowadzone nowe zasady wynagradzania dotyczące wszystkich pracowników lub całej grupy zawodowej, do której należy pracownik objęty ochroną przedemerytalną, pracodawca ma prawo dostosować warunki zatrudnienia również tych pracowników. Jest to dozwolone, o ile zmiany te są wprowadzane równo dla wszystkich pracowników i nie są motywowane chęcią obejścia ochrony przedemerytalnej.

Ponadto zmiana warunków zatrudnienia pracownika w wieku przedemerytalnym będzie możliwe także w sytuacji, gdy stwierdzono:

• niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do wykonywania dotychczasowej pracy (potwierdzoną orzeczeniem lekarskim),
• utratę uprawnień niezbędnych do wykonywania dotychczasowej pracy.

Kogo obejmuje ochrona pracownika przed emeryturą?

Ochrona ta dotyczy niemal wszystkich pracowników, niezależnie od branży, w której pracują – jeśli spełnią określone kryteria, przysługuje im okres ochrony przed emeryturą. Istotne jest, aby pracownicy byli świadomi tego prawa, co pozwala im na skorzystanie z przewidzianej ochrony.

Co ważne, ochrona przedemerytalna odnosi się wyłącznie do osób zatrudnionych na umowę o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony, pod warunkiem że umożliwi to osiągnięcie wieku emerytalnego. Warto podkreślić, że pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę na dzień przed rozpoczęciem okresu ochronnego, co jest zgodne z obowiązującymi przepisami, nawet jeśli okres wypowiedzenia przekroczyłby czas rozpoczęcia ochrony przedemerytalnej.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Tego przepisu nie stosuje się, w przypadku uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Ustawowy wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W konsekwencji ochrona przedemerytalna dotyczy 56-letnich kobiet oraz 61-letnich mężczyzn. Warto pamiętać, że uzyskanie prawa do emerytury zależy od posiadania odpowiedniego stażu pracy – 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Sprawdź, co warto wiedzieć na temat zatrudniania emerytów i rencistów.

Jak obliczyć okres ochronny przed emeryturą 2024?

Aby obliczyć swój okres ochronny przed emeryturą, należy od daty osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn) odjąć 4 lata. Na przykład, jeśli kobieta planuje osiągnąć wiek emerytalny w 2028 roku, jej okres ochronny rozpocznie się w 2024 roku. Warto jednak regularnie sprawdzać aktualne przepisy, ponieważ mogą one ulec zmianie.

Sprawdź, ile wynosi odszkodowanie za zwolnienie pracownika w okresie ochronnym.

Ochrona pracowników przed emeryturą – kiedy nie występuje?

Mimo szerokiego zakresu ochrony istnieją okoliczności, które pozwalają pracodawcy na rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem w okresie ochronnym. Są to sytuacje wyjątkowe, takie jak poważne naruszenia obowiązków pracowniczych, uzyskanie przez pracownika prawa renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, likwidacja firmy czy ogłoszenie upadłości.

Wypowiedzenie umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym

Okres ochronny przed emeryturą zabezpiecza przed złożeniem przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę, natomiast pracownik nadal może stracić pracę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku:

• ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych,
• popełnienia przestępstwa w trakcie trwania umowy o pracę (tylko w przypadku, gdy jest ono oczywiste bądź zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem),
• utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy z winy pracownika.

Pracodawca może także zwolnić pracownika w wieku przedemerytalnym w trybie natychmiastowym w sytuacjach niezawinionych przez zatrudnionego. Dzieje się tak, gdy niezdolność pracownika w wieku przedemerytalnym wskutek choroby trwa dłużej niż:

• 3 miesiące – jeśli okres zatrudnienia u danego pracodawcy wynosił mniej niż 6 miesięcy,
• łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – jeśli okres zatrudnienia u danego pracodawcy wyniósł co najmniej 5 miesięcy bądź niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Ponadto pracodawca ma także prawo rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku usprawiedliwionej nieobecności pracownika trwającej co najmniej 1 miesiąc, która wynika z przyczyn innych niż wymienione powyżej.

Uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury

Istnieją określone zawody, w których to okres zatrudnienia umożliwia otrzymanie wcześniejszej emerytury jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Ze względu na specyfikę wykonywanej pracy są to między innymi:

• pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach,
• pracownicy kolei,
• dziennikarze,
• osoby prowadzące zawodowo działalność artystyczną – np. tancerze, muzycy, aktorzy, operatorzy filmowi czy fotografowie,
• pracownicy organów kontroli państwowej oraz administracji celnej,
• żołnierze zawodowi,
• funkcjonariusze Policji,
• pracownicy jednostek ochrony przeciwpożarowej,
• nauczyciele.

Co ważne, ochrona pracownika przed emeryturą funkcjonuje także przed osiągnięciem obniżonego wieku emerytalnego.

Wiek ochronny przed emeryturą a umowa o pracę na czas określony

W Polsce umowy o pracę na czas określony mają swoje specyficzne regulacje, zwłaszcza w kontekście ochrony przedemerytalnej. Jeśli umowa na czas określony przekształca się w umowę na czas nieokreślony lub jest zawarta na okres przekraczający 33 miesiące, pracownik automatycznie uzyskuje ochronę przedemerytalną na takich samych zasadach, jak w przypadku umowy na czas nieokreślony. Jest to ważne zabezpieczenie, które chroni pracowników przed niepewnością zatrudnienia przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Przekroczenie wieku emerytalnego a ochrona przed zwolnieniem

Okres ochronny przed emeryturą, określony w art. 39 Kodeksu Pracy, trwa aż do momentu, kiedy pracownik zyskuje prawo do emerytury. Oznacza to, że po przekroczeniu przez pracownika wieku emerytalnego, teoretycznie, ochrona przed zwolnieniem przestaje obowiązywać, co umożliwia pracodawcy wręczenie wypowiedzenia umowy o pracę.

Jednakże należy pamiętać o istotnych zmianach, które wprowadziła ustawa z dnia 16 listopada 2016 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 października 2017 roku. Ta nowelizacja przewiduje okresy przejściowe, które w niektórych sytuacjach przedłużają ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny.

Zgodnie z art. 29 tej ustawy, pracownicy, którzy w dniu jej wejścia w życie nie byli objęci ochroną stosunku pracy i osiągną wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) przed upływem 4 lat od dnia wejścia w życie ustawy, podlegają ochronie stosunku pracy przez 4 lata, licząc od dnia wejścia w życie ustawy, nawet jeśli ten okres przekroczy osiągnięcie przez nich wieku emerytalnego.

Sprawdź nasze kompleksowe narzędzie do planowania i zarządzania czasem pracy, które posiada takie funkcje jak: ewidencja czasu pracy, grafiki pracy czy RCP online.