Odszkodowanie za zwolnienie pracownika w okresie ochronnym

Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę są chronieni przed zwolnieniem w kilku szczególnych sytuacjach regulowanych przez Kodeks pracy. Okres ochronny obejmuje m.in. pracowników w wieku przedemerytalnym, działaczy związkowych, kobiety w ciąży, czas przebywania na zwolnieniu lekarskim czy urlopie, a także likwidację lub upadłość pracodawcy. Zobacz, ile trwają poszczególne okresy ochronne i czym się charakteryzują.

Wypowiedzenie umowy a zwolnienie lekarskie

Rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub określony jest niemożliwe, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim. Ważna w tym przypadku jest jednak długość nieobecności pracownika. Jeśli zatrudniony pracuje u danego pracodawcy mniej niż 6 miesięcy, pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę po 3 miesiącach choroby. Okres ochronny jest wydłużony dla pracowników z dłuższym stażem lub chorujących na chorobę zawodową albo w wyniku wypadku przy pracy. Wówczas wypowiedzenie umowy możliwe jest po wyczerpaniu okresu zasiłkowego, który wynosi 182 dni lub 270 dni w przypadku gruźlicy, a także po pobraniu świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (opcjonalnie).

Jeśli jednak pracownik narusza warunki zwolnienia lekarskiego (np. wyjechał w tym czasie na urlop), wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym będzie uzasadnione i skuteczne.

Sprawdź, kiedy można natychmiast wypowiedzieć umowę o pracę.

Wypowiedzenie umowy o pracę w trakcie urlopu

Ochrona przed zwolnieniem za wypowiedzeniem obejmuje pracownika także w trakcie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności (np. przebywanie na kwarantannie). Pracodawca może jednakże wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym (w uzasadnionych przypadkach) lub za porozumieniem stron.

Ochrona przed zwolnieniem w trakcie urlopu nie działa w przypadku:

• ogłoszenia upadłości czy likwidacji firmy,
• zwolnień grupowych (jeśli urlop trwa dłużej niż 3 miesiące),
• zwolnień indywidualnych (jeśli urlop trwa dłużej niż 3 miesiące, ale tylko w przypadku braku sprzeciwu zakładowej organizacji związkowej).

Sprawdź, co należy wiedzieć, idąc na urlop wypoczynkowy.

Pracownicy w wieku przedemerytalnym – jak wygląda kwestia wypowiedzenia umowy?

• powszechny wiek emerytalny – 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni);
• obniżony wiek emerytalny – w przypadku górników (obniżony o co najmniej 5 lat), pracowników kolei (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn), artystów (zależny od rodzaju działalności).

Zarówno osoby, które zbliżają się do powszechnego, jak i obniżonego wieku emerytalnego, są chronione w razie rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem. Okres ochronny rozpoczyna się na 4 lata przed dniem osiągnięcia wieku emerytalnego.

Jeśli pracodawca wypowie umowę o pracę pracownikowi przed rozpoczęciem okresu ochronnego, a okres wypowiedzenia umowy zakończy się w jego trakcie, takie działanie jest zgodne z prawem i pracownikowi nie przysługuje odszkodowanie.

Ochrona przedemerytalna nie występuje w przypadku:

• uzyskania prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy przez pracownika,
• ogłoszenia upadłości, otwarcia postępowania sanacyjnego lub likwidacji firmy.

Zobacz, jak wygląda zatrudnianie emerytów oraz rencistów.

Działalność związkowa a wypowiedzenie umowy o pracę

Nie wszyscy pracownicy przynależący do związku zawodowego są chronieni przed zwolnieniem. Ochrona obejmuje jedynie członków wskazanych w uchwale zarządu i osób reprezentujących interesy organizacji w kontaktach z pracodawcą oraz trwa przez cały okres wskazany w uchwale zarządu organizacji (wyjątkiem jest likwidacja lub upadłość firmy).

W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę, warunków pracy i płacy czy rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia pracodawca musi uzyskać zgodę związku zawodowego.

Ochrona pracownicy w ciąży

Kobietom w ciąży nie można wypowiedzieć umowy o pracę, warunków pracy i płacy, a także rozwiązać umowy o pracę. Są jednak wyjątki od tej reguły. Prawo dopuszcza zwolnienie dyscyplinarne ciężarnej pracownicy (z jej winy). Jest to możliwe również, gdy organizacja związkowa wyrazi na to zgodę. Ochrona przed zwolnieniem nie dotyczy kobiet, które zatrudniono na okres próbny nieprzekraczający miesiąca.

Początek ochrony przed zwolnieniem pracownicy rozpoczyna się od czasu stwierdzenia ciąży, które musi zostać potwierdzone zaświadczeniem lekarskim. Jeśli pracodawca nie ma wiedzy na temat ciąży zatrudnionej i wręczy jej wypowiedzenie umowy, a pracownica przedłoży zaświadczenie lekarskie, wówczas umowa o pracę nadal jest ważna.

Ochrona przed wypowiedzeniem w trakcie ciąży nie obowiązuje w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy. Pracodawca jest zobowiązany jednak ustalić termin rozwiązania umowy z organizacjami związkowymi.

Ochrona pracownicy w ciąży a umowa na czas określony

Jeśli umowę o pracę zawarto na czas określony lub okres próbny na czas powyżej 1 miesiąca, a jej rozwiązanie przypadałoby po 85 dniach od dnia poczęcia dziecka – umowa zostaje przedłużona do dnia porodu.

Ochrona w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy

Jeśli firma ogłosi upadłość lub likwidację zakładu pracy, ochrona pracowników zostaje poddana zmianie lub zniesiona. W przypadku wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony lub określony może dojść do skrócenia okresu wypowiedzenia (z 3 miesięcy do 1 miesiąca). Wówczas pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie za pozostały okres wypowiedzenia.

Odszkodowanie za zwolnienie pracownika w okresie ochronnym

W przypadku nieuzasadnionego i sprzecznego z przepisami wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi przysługuje odszkodowanie. Aby się o nie ubiegać, pracownik powinien złożyć wniosek do sądu pracy, który może zasądzić odszkodowanie:

• w wysokości równoważnej wynagrodzeniu za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy –  w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony, 
• w wysokości wynagrodzenia za przewidywany czas trwania umowy – w przypadku umowy na okres próbny, 
• w wysokości wynagrodzenia za przewidywany czas trwania umowy, jednak nie więcej niż 3 miesiące – w przypadku umowy o pracę na czas określony. 

Jeśli niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę następuje ze skutkiem natychmiastowym, wówczas wysokość odszkodowania wynosi:

• równowartość wynagrodzenia za okres wypowiedzenia – w przypadku umowy na czas nieokreślony, 
• równowartość wynagrodzenia za czas pozostały, do którego umowa miała trwać (nie więcej niż okres wypowiedzenia) – w przypadku umowy na czas określony.

Jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje tylko odszkodowanie. Jego wysokość jest równa wynagrodzeniu za czas do upływu okresu wypowiedzenia.

Zobacz, jak złożyć pozew do sądu pracy.