Kodeks pracy 2023 – jakie zmiany w prawie pracy?

Nowelizacja Kodeksu pracy przyniesie ze sobą wiele zmian zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Wiele z nich wejdzie w życie w pierwszej połowie 2023 roku. Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej o zmianach w Kodeksie pracy w 2023 roku.

Minimalne wynagrodzenie – podwyżki

Zmiany w Kodeksie pracy rozpoczęły się już 1 stycznia 2023 roku. Tego dnia nastąpiła pierwsza z dwóch podwyżek płacy minimalnej. Wówczas minimalne wynagrodzenie wynosiło 3490 zł brutto. Zmieniło się ono ponownie w lipcu i wzrosło do 3600 zł brutto.

Wraz z podwyżką płacy minimalnej wzrosła również minimalna stawka godzinowa. W pierwszej połowie roku wyniosła ona 22,80 zł brutto, a od lipca jest równa 23,50 zł brutto.

Ochrona pracowników przed zwolnieniem

Wypowiedzenie umowy pracownikowi nie będzie tak proste, jak we wcześniejszych latach. Od wejścia w życie ustawy, pracodawca nie może uzasadnić wypowiedzenia umowy o pracę powodami znajdującymi się poniżej:

• złożeniem przez pracownika wniosku o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub bardziej przewidywalne warunki pracy,
• byciem zatrudnionym w innym zakładzie pracy w tym samym czasie,
• dochodzeniem udzielenia informacji o warunkach zatrudnienia lub ich zmianie,
• skorzystaniem z prawa do odbycia szkolenia i prawa zwrotu kosztów szkolenia.

System teleinformatyczny do obsługi umów

System teleinformatyczny ma znacznie ułatwić mikroprzedsiębiorcom prowadzenie firm. Ustawa dotycząca systemu weszła w życie 23 stycznia 2023 r., jednak sam system zostanie uruchomiony do 2025 roku.

System ma obsługiwać takie dokumenty, jak:

• umowy o pracę,
• umowy cywilnoprawne,
• umowy uaktywniające dla niań.

W systemie teleinformatycznym będzie można zawierać, zmieniać lub rozwiązywać ww. umowy. Dodatkowo możliwe będzie wykonywanie innych czynności niezbędnych do realizacji praw i obowiązków z tytułu umów, o których mowa.

Składki ZUS 2023

Wraz ze zwiększeniem minimalnego wynagrodzenia wzrastają również składki ZUS w 2023 roku. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne nie może być niższa niż 1047 zł. Jest to 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w pierwszej połowie 2023 roku.

Zmiany w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami

Od stycznia weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wykazuje ona wzrost dofinansowań wynagrodzenia dla pracowników ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Od nowego roku dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) wynosi:

• 2400 zł w przypadku osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• 1350 zł w przypadku osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
• 500 zł w przypadku osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Wyższe stawki diet z tytułu podróży służbowej

1 stycznia 2023 r. uległy zmianie stawki diety krajowej. Wysokość diety zależna jest m.in. od czasu trwania podróży. Wyliczając dietę krajową, musisz wziąć pod uwagę również bezpłatne wyżywienie. W zależności od posiłku kwota ta pomniejszana jest o:

• 25% – w przypadku bezpłatnego śniadania lub kolacji,
• 50% – w przypadku bezpłatnego obiadu.

Stawki diety krajowej wynoszą:

• 9 zł – ryczałt za dojazdy,
• 45 zł – pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia,
• 67,50 zł – ryczałt za nocleg.

Sprawdź, jak zmienił się dodatek za pracę w nocy.

Badanie trzeźwości pracowników

Nowelizacja Kodeksu wprowadziła również możliwość prowadzenia kontroli trzeźwości pracowników. Po wprowadzeniu zmian pracodawcy będą mogli dokonywać również kontroli trzeźwości pracowników zatrudnionych w trybie zdalnym. Warto wiedzieć, że wizyta powinna zostać wcześniej zapowiedziana.

Kontrola trzeźwości będzie również możliwa w przypadku umów cywilnoprawnych. Badaniu będą mogli zostać poddani zleceniobiorcy i osoby pracujące na podstawie umowy B2B.

Zmiany w zakresie pracy zdalnej

Zmiany w zakresie pracy zdalnej wprowadzają możliwość elastycznej organizacji pracy. Praca zdalna jest możliwa okazjonalnie, hybrydowo oraz w pełnym wymiarze czasu pracy. Jej zasady pracownik ustala wraz z pracodawcą na początku zatrudnienia lub w jego trakcie. Co ciekawe, o rozpoczęcie pracy zdalnej będzie mógł wnioskować zarówno pracownik, jak i pracodawca.

Pracodawca może wyrazić zgodę na pracę zdalną, jeśli pracownik złoży oświadczenia dotyczące:

• posiadania warunków technicznych i lokalowych do wykonywania pracy zdalnej,
• zapoznania się z zasadami ochrony danych osobowych poza miejscem pracy,
• zapoznania się z oceną ryzyka zawodowego dla stanowiska pracy.

Zgodnie z obowiązkiem zapewnienia ochrony życia oraz zdrowia pracowników, pracodawca musi przedstawić ryzyko zawodowe związane ze stanowiskiem pracy oraz zasady higieny pracy zdalnej. Dodatkowo powinien zapewnić pracownikowi narzędzia niezbędne do pracy.

Okazjonalna praca zdalna

Pracownicy mogą wykonywać pracę zdalną okazjonalnie. Będzie to rozwiązanie, które pozwoli im uniknąć dojeżdżania do miejsca pracy w trudnych sytuacjach. W tym przypadku, w odróżnieniu od pracy zdalnej ustalonej z góry z pracodawcą, nie trzeba wypłacać ekwiwalentu z tytułu pracy zdalnej.

Okazjonalna praca zdalna będzie mogła zostać wykorzystana w sytuacjach związanych z interesem pracownika – np. w razie potrzeby dojazdu do innego miasta w dniu pracy lub pozostania w domu. Będzie mieć on do wykorzystania 24 dni pracy zdalnej w trakcie roku. Jest to możliwe na wniosek pracownika.

Dyrektywa 2019/1152

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy uwzględnia dbanie o większy work-life balance.

Zmiany weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku. Mają one umożliwić elastyczną organizację pracy tak, aby życiem prywatnym rodziców nie rządziło zatrudnienie. Dużą wagę przykłada się do negatywnych konsekwencji braku work-life balance w życiu pracownika.

Wymiar urlopu opiekuńczego

Urlop opiekuńczy nie dotyczy tylko rodziców lub opiekunów dzieci, a jego wymiar nie jest zależny od stażu pracy i będzie mógł zostać wykorzystany w celu zapewnienia osobistej opieki osobie bliskiej – może to być krewny lub osoba pozostająca we wspólnym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia ze względów medycznych.

Urlop opiekuńczy jest bezpłatny. Oznacza to, że pracownik, który go wykorzysta, nie otrzyma wynagrodzenia za dany dzień. Czas urlopu opiekuńczego pracownik może wykorzystać po wcześniejszym złożeniu odpowiedniego wniosku co najmniej 1 dzień przed planowaną nieobecnością.

Wymiar urlopu rodzicielskiego

Dyrektywa zakłada również wydłużenie urlopu rodzicielskiego do 41 tygodni – w tym 9 tygodni urlopu, który będzie przysługiwał tylko ojcu i nie będzie mógł zostać przeniesiony na matkę.

Aby móc skorzystać z urlopu rodzicielskiego, należy wykorzystać cały wymiar urlopu macierzyńskiego.

Wymiar urlopu ojcowskiego

Urlop ojcowski ma wymiar 14 dni i przysługuje ojcu pozostającemu w stosunku pracy. Aby skorzystać z urlopu, należy złożyć odpowiedni wniosek na 7 dni przed jego rozpoczęciem. Ojciec może pójść na urlop do 12 miesiąca życia dziecka. Urlop jest płatny w 100% z zasiłku macierzyńskiego.

Zwolnienie z pracy z powodu działania siły wyższej

Zmiany umożliwią pracownikowi wykorzystanie  2 dni lub 16 godzin zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej. Oznacza to, że pracownik może skorzystać z niego w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych np. wypadkiem lub chorobą.

Informacja o warunkach zatrudnienia

Po wprowadzeniu przepisów pracodawca musi podać powód wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony. Zmianie ulegną także przepisy dotyczące pracowników poddanych szczególnej ochronie. Mowa tu o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy – jeśli pracodawca podejmie próby rozwiązania umowy, mogą grozić mu sankcje.

W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na okres próbny również pojawiło się kilka informacji, które pracodawca powinien uwzględnić. Są to:

• czas trwania umowy o pracę zawartej na okres próbny lub dzień jej zakończenia,
• możliwości przedłużenia umowy o czas urlopu lub innej nieobecności,
• okres, na jaki zawierana jest umowa, jeśli jest krótszy niż 12 miesięcy lub postanowienie o wydłużeniu umowy o maksymalnie 1 miesiąc

Prawo do równoległego zatrudnienia

Pracownik ma prawo być zatrudniony w innej firmie na podstawie zarówno umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej. Jedynym przeciwwskazaniem do nawiązania stosunku pracy czy wykonywania zlecenia w innym miejscu jest wcześniejsze podpisanie umowy o zakazie konkurencji.

To samo dotyczy pracowników samorządowych, którzy nie mogą być zatrudnieniu w miejscu, które naruszałoby ich obowiązki służbowe.

Prawo do szkolenia

Jeśli stanowisko tego wymaga, powinieneś/powinnaś przeprowadzić określone szkolenie dla pracownika na tej posadzie. Ustawa wymaga wliczenia czasu szkolenia w godziny pracy pracownika, jeśli jest to możliwe. Powinno ono być zorganizowane na Twój koszt.