Czy na umowie zlecenie należy się urlop?

Zasady Kodeksu pracy nie zapewniają zatrudnionym na podstawie umowy zlecenie takich samych praw jak pracownikom, którzy zawarli umowę o pracę – w tym prawa do urlopu wypoczynkowego. Czy zleceniobiorcy mogą jednak liczyć na wolne dni, płatne przerwy lub zasiłek macierzyński? Sprawdź, co mówią przepisy i jak zgodnie z prawem ująć urlop w umowie zlecenia.

Czy na umowie zlecenie należy się urlop?

W Polsce prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje wyłącznie pracownikom, którzy zawarli stosunek pracy (np. na podstawie umowy o pracę). Takie osoby są objęte przepisami Kodeksu pracy, w szczególności działem siódmym (art. 152–173), który reguluje kwestie związane z urlopem wypoczynkowym – m.in. jego wymiar, zasady nabywania oraz prawo do ekwiwalentu pieniężnego przy zakończeniu stosunku pracy. Zgodnie z art. 151 § 1 KP pracownikom przysługuje płatny urlop w wymiarze:

• 20 dni rocznie – jeżeli staż pracy wynosi mniej niż 10 lat,
• 26 dni rocznie – jeżeli staż pracy wynosi co najmniej 10 lat.

Zleceniobiorca nie jest jednak pracownikiem, ponieważ umowa zlecenie to tzw. umowa cywilnoprawna, która nie podlega Kodeksowi pracy, lecz Kodeksowi cywilnemu, a dokładnie przepisom art. 734–751. W tych regulacjach nie występuje żaden zapis dotyczący urlopu wypoczynkowego, obowiązku jego udzielenia ani prawa do odpoczynku w ujęciu analogicznym do pracowniczego. Zatem zleceniobiorca – w przeciwieństwie do pracownika – nie nabywa prawa do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu z mocy prawa.

Umowa zlecenie a urlop wypoczynkowy – czy można go ustalić umownie?

Choć zleceniobiorcy nie przysługuje urlop wypoczynkowy z mocy prawa, nic nie stoi na przeszkodzie, aby strony umowy zlecenia ustaliły możliwość czasowej przerwy w realizacji zlecenia – zarówno płatnej, jak i niepłatnej. Zgodnie z art. 353¹ Kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się naturze stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. To oznacza, że zleceniodawca i zleceniobiorca mogą umownie ustalić zasady dotyczące odpoczynku, np. przyznając określoną liczbę dni wolnych czy też możliwość czasowego zawieszenia realizacji zlecenia.

Umowa zlecenia a urlop wypoczynkowy – jak ująć to w umowie?

Określając zasady przyznawania urlopu w przypadku umowy zlecenia warto odpowiednio sformułować taki zapis, by nie został on potraktowany jako obejście przepisów Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 22 §1 i §1¹ KP, jeśli umowa zlecenia zawiera cechy typowe dla stosunku pracy – takie jak wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę – Państwowa Inspekcja Pracy może uznać, że strony faktycznie łączy stosunek pracy, mimo nazwy umowy.

Zamiast odnosić się do „urlopu wypoczynkowego”, lepiej użyć określeń takich jak: „przerwa w wykonywaniu zlecenia” czy „czas wolny”. Zaleca się także unikać sformułowań charakterystycznych dla prawa pracy, takich jak „ekwiwalent za niewykorzystany urlop” czy „grafik urlopowy”.

Przykładowy zapis w umowie zlecenia może brzmieć następująco:

Zleceniobiorca ma prawo do przerwy w wykonywaniu zlecenia w wymiarze do 10 dni roboczych w okresie obowiązywania umowy. Termin przerwy ustalany jest indywidualnie między stronami, z uwzględnieniem organizacji zlecenia. W okresie tym Zleceniobiorcy przysługuje (lub nie przysługuje) wynagrodzenie.

Umowa zlecenia a urlop macierzyński – kiedy przysługuje zasiłek?

Zleceniobiorca nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego w rozumieniu Kodeksu pracy, ponieważ nie jest pracownikiem. Urlop macierzyński to uprawnienie przysługujące wyłącznie osobom zatrudnionym na podstawie stosunku pracy. Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia nie może zatem formalnie korzystać z urlopu macierzyńskiego. Może jednak – przy spełnieniu odpowiednich warunków – otrzymać świadczenie w postaci zasiłku macierzyńskiego, który przysługuje na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Aby mieć prawo do zasiłku macierzyńskiego, zleceniobiorca musi spełnić określone warunki związane z ubezpieczeniem, tj.:

• podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych),
• opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe przez minimum 90 dni przed porodem (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa),
• w czasie porodu lub przysposobienia dziecka pozostawać w ubezpieczeniu (art. 6 ust. 1 pkt tej ustawy).

Zasiłek macierzyński w przypadku osób zatrudnionych na umowie zlecenia ustalany jest na zasadach ogólnych określonych w art. 36 i 37 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Podstawę wymiaru świadczenia stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a jeśli okres ten był krótszy – z całego okresu ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 tej ustawy, zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu oraz urlopowi ojcowskiemu wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Natomiast za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek wynosi 70% podstawy (art. 31 ust. 2). Istnieje jednak możliwość skorzystania z preferencyjnego trybu rozliczenia – jeśli ubezpieczony złoży wniosek o wypłatę zasiłku za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego łącznie, wówczas świadczenie będzie wynosić 81,5% podstawy wymiaru zasiłku za cały ten czas (art. 31 ust. 3).