Urlop z powodu siły wyższej – kiedy przysługuje?

Po nowelizacji Kodeksu pracy 26 kwietnia 2023 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy dotyczące urlopów. Od tego dnia pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę mają do dyspozycji dodatkowe wolne od pracy w przypadku wystąpienia sytuacji nieprzewidzianej i niezależnej od pracownika, tzw. siły wyższej. W tym artykule omówimy, co to jest urlop z powodu siły wyższej, kiedy przysługuje i jakie są zasady jego przyznawania.

Czym jest urlop z powodu siły wyższej?

Na samym wstępie warto odpowiedzieć na pytanie, co to znaczy siła wyższa w ujęciu prawa pracy. Otóż definicja terminu siły wyższej nie została dokładnie określona w przepisach, ale z samego art. 148. Kodeksu pracy wynika, że są to pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Oznacza to, że sytuacja będąca powodem zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej musi spełniać wszystkie poniższe warunki:

• dotyczyć wyłącznie spraw rodzinnych,
• powodem jest wypadek lub choroba,
• sytuacja jest nagła i była nie do przewidzenia,
• obecność pracownika jest niezbędna, aby załatwić daną sprawę.

W związku z tym do urlopu z powodu siły wyższej zaliczymy np. wypadek samochodowy członka rodziny, któremu trzeba niezwłocznie pomóc, ale nie zawiezienie kogoś bliskiego do lekarza, który miał już wcześniej umówioną wizytę.

2 dni urlopu z powodu działania siły wyższej

Urlop z powodu działania siły wyższej udzielany jest w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w całym roku kalendarzowym. Podczas tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy także mogą skorzystać z tego uprawnienia. Wymiar urlopu jednak w tym przypadku ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika. Niepełną godzinę tej nieobecności w pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Kto może skorzystać z urlopu z powodu siły wyższej?

Urlop z powodu działania siły wyższej przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowie o pracę. Nie dotyczy on osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych, takich jak: umowa zlecenie, umowa o dzieło czy umowa B2B.

Skorzystać z niego może pracownik w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych wypadkiem lub chorobą bliskiego, który złoży odpowiedni wniosek do pracodawcy.

Wniosek o urlop z powodu siły wyższej

W przypadku wystąpienia siły wyższej pracownik musi złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy, aby móc skorzystać z urlopu. Wniosek może być złożony zarówno w formie ustnej, pisemnej, jak i w formie elektronicznej – Kodeks pracy nie narzuca bowiem formy, w jakiej powinien zostać złożony dokument. Kwestią sporną natomiast jest podanie przyczyny zwolnienia z powodu siły wyższej, ponieważ w Kodeksie pracy nie znajdziemy informacji na ten temat. W związku z tym wniosek może zawierać jedynie informację o zamiarze skorzystania z urlopu z powodu siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, w których konieczna jest natychmiastowa obecność pracownika.

Czy pracodawca może odmówić urlopu z powodu siły wyższej?

Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia z powodu działania siły wyższej na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. W związku z tym pracodawca nie ma prawa odmówić pracownikowi tego zwolnienia od pracy, jeśli pracownik złożył odpowiedni wniosek.

Pracodawca, który odmówi udzielenia urlopu z powodu siły wyższej, może narazić się na konsekwencje prawne, spory sądowe oraz konieczność wypłacenia odszkodowania pracownikowi.

Różnica między urlopem na żądanie a urlopem z pracy z powodu siły wyższej

Urlop na żądanie i urlop z powodu działania siły wyższej to dwie formy urlopu składanego na wniosek pracownika w nagłych sytuacjach. Różnica polega przede wszystkim na tym, że wniosek o urlop na żądanie może być złożony najpóźniej przed godziną rozpoczęcia pracy, a o urlop z powodu działania siły wyższej można wnieść w trakcie zmiany.

Oprócz tego urlop na żądanie to 4 dni wliczane w pulę płatnego urlopu wypoczynkowego. Natomiast zwolnienie z powodu siły wyższej to 2 dni dodatkowo wolne od pracy, za które przysługuje pracownikowi należność w wysokości połowy wynagrodzenia.

Co więcej, urlop na żądanie musi być zaakceptowany przez pracodawcę, a w przypadku urlopu z powodu siły wyższej pracodawca nie może odmówić jego udzielenia.

Sprawdź, czym jest urlop na poszukiwanie pracy i ile dni przysługuje pracownikom.

Podsumowanie

Urlop z powodu siły wyższej to nowa możliwość dla pracowników, która pozwala im na załatwienie pilnych spraw rodzinnych, które są nagłe i niezależne od ich woli. Jest to ważne uprawnienie dla każdego pracownika zatrudnionego na umowie o pracę, które pomaga radzić sobie z niespodziewanymi sytuacjami, jednocześnie zachowując ich prawa pracownicze. Z pewnością warto być świadomym tego uprawnienia i wiedzieć, jak z niego skorzystać, gdy zajdzie taka potrzeba.

Jeśli chcesz być na bieżąco z aktualnymi przepisami Kodeksu pracy – zachęcamy do regularnego odwiedzania naszej strony. Oprócz tego warto sprawdzić nasze narzędzie do planowania i zarządzania czasem pracy, które oferuje takie funkcje jak: rcp online, ewidencja czasu pracy czy elektroniczne wnioski urlopowe.