Uprawnienia rodzicielskie w pracy – co przysługuje?
Przeczytaj w: 3 minuty
ostatnia aktualizacja: 09/07/2024
Pracownikom, którzy zostali rodzicami, przysługuje kilka przywilejów z tego tytułu. Z początkiem sierpnia 2022 roku miały wejść w życie nowe przepisy, które zakładały m.in. wydłużenie okresów urlopów rodzicielskich. Zanim polskie prawo zostanie dostosowane do unijnych dyrektyw, poczekamy dłużej, niż to było przewidziane. Sprawdź, co się zmieni.
Sprawdź, co znajdziesz w artykule:
Urlop rodzicielski – co się zmieni?
Projekt ustawy zakłada wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego do 41 tygodni. Jeden rodzic nie może się zrzec swojego urlopu na korzyść drugiego. Jeśli nie zostanie on wykorzystany – przepadnie. Da się go jednak wykorzystać najpóźniej do osiągnięcia przez dziecko 8. roku życia
Aktualnie pracownica może w ciągu 21 dni od dnia porodu złożyć wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Takie rozwiązanie ma wpływ na wysokość zasiłku macierzyńskiego, który przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego jest wypłacany w wysokości 80%. Rozwiązanie to ma zostać uchylone. Od sierpnia składanie tzw. długiego wniosku o urlop rodzicielski będzie już niemożliwe.
Indywidualne prawo do urlopu
Projekt ustawy zakłada indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego zarówno dla matki, jak i dla ojca. Każdemu z rodziców osobno ma przysługiwać 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, które nie podlegają przeniesieniu. Jeśli któreś z rodziców nie wykorzysta wolnego, wówczas urlop przepadnie. Urlop rodzicielski, będzie udzielany na wniosek pracownika jednorazowo, bądź nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do ukończenia przez dziecko 6. roku życia.
Elektroniczny wniosek o urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski będzie nadal udzielany na wniosek pracownika. Nowością będzie możliwość złożenia go w formie elektronicznej, np. e-mailem. Wniosek musi być złożony z co najmniej 21-dniowym wyprzedzeniem. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracownika o łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy pracodawca będzie informował pracownika w formie papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.
Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z funkcji elektronicznych wniosków urlopowych z Kadromierzem. Pracownicy z poziomu aplikacji mogą zdalnie i szybko złożyć stosowny dokument, a przełożony zaakceptować bądź odrzucić.
Wydłużony okres urlopu rodzicielskiego
W związku z planowanymi zmianami zostaną wydłużone okresy urlopów rodzicielskich. Aktualnie urlop rodzicielski trwa:
- 32 tygodnie – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 34 tygodnie – w przypadku ciąży mnogiej.
Po zmianach będzie wynosił odpowiednio:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 43 tygodnie – w przypadku urodzenia dwójki i więcej dzieci.
Wymiar ten będzie dotyczył obojga rodziców dziecka.
Urlop rodzicielski będzie można łączyć z wykonywaniem pracy, choć według zmodyfikowanych zasad. W przypadku skorzystania z takiego rozwiązania wymiar urlopu rodzicielskiego będzie ulegał wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części. Maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego wyniesie wtedy:
- 82 tygodnie – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 86 tygodni – w pozostałych przypadkach.
Urlop rodzicielski w przypadku adopcji
Projektowane zmiany zakładają także nowy wymiar urlopu rodzicielskiego w przypadku ubiegania się o przysposobienie dziecka:
- 41 tygodni ‒ w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
- 43 tygodnie ‒ w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka,
- 38 tygodni ‒ w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka.
Ochrona stosunku pracy w trakcie urlopu rodzicielskiego
Aktualnie pracownik nie może zostać zwolniony z pracy w czasie urlopu rodzicielskiego, ale też od momentu złożenia wniosku o ten urlopu. Zakres czasowy ochrony pozostanie bez zmian. Nowością będzie natomiast zakaz prowadzenia przygotowań dotyczących zamiaru rozwiązania stosunku pracy ze wskazanym pracownikiem.
Powrót do pracy po urlopie rodzicielskim
Podobnie jak w przypadku urlopu opiekuńczego pracownik po zakończeniu urlopu rodzicielskiego powinien być dopuszczony do pracy:
- na dotychczasowym stanowisku,
- jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
Zasiłek macierzyński
W rządowym projekcie została przewidziana także zmiana ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133, 1621 i 1834), która zakłada zwiększenie wysokości miesięcznego zasiłku macierzyńskiego za cały okres trwania urlopu rodzicielskiego do wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Również w przypadku zasiłku macierzyńskiego za okres wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi w trakcie urlopu w wymiarze 9 tygodni.
Urlop ojcowski
Projektowane zmiany w Kodeksie pracy dotyczą także urlopu ojcowskiego. Skrócony zostanie okres na skorzystanie z urlopu ojcowskiego z 24 do 12 miesięcy. Wymiar urlopu ojcowskiego będzie wynosił 10 dni roboczych. W przypadku adopcji dziecka ojciec będzie mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego do momentu osiągnięcia przez podopiecznego 7. roku życia.
Urlop opiekuńczy
Dotychczas urlop opiekuńczy przysługiwał obojgu rodzicom w wymiarze 2 dni lub 16 godzin. Zmiany zakładają wydłużenie tego czasu do 5 dni. Nadal pozostanie bezpłatny. Nowością będzie możliwość skorzystania z niego nie tylko przez rodziców. Jak zakłada nowy przepis, urlop będzie udzielany pracownikowi w celu sprawowania osobistej opieki lub wsparcia osoby będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki z powodów medycznych. Czas urlopu opiekuńczego będzie wliczał się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Konieczne będzie złożenie wniosku w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej
Na podstawie nowych przepisów w myśl art. 148 § 1 KP pracownikowi będzie przysługiwało zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. W tym okresie pracownikowi będzie przysługiwać połowa wynagrodzenia.
Elastyczna organizacja pracy
Zgodnie z art. 188 § 1 KP pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 8. roku życia będzie mógł skorzystać z elastycznej organizacji pracy. Za elastyczną organizację pracy uznaje się:
- telepracę,
- system czasu pracy w rozumieniu Kodeksu pracy, tzw. system przerywanego czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy, przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy; rozkłady czasu pracy lub indywidualny rozkład czasu pracy,
- obniżenie wymiaru czasu pracy.
Pracownik będzie mógł złożyć stosowny wniosek do pracodawcy, który ewentualną odmowę będzie musiał odpowiednio uzasadnić.
Rodzice dziecka do 8. roku życia a zakaz zatrudnienia
Kolejnym korzyścią dla rodziców ma być rozszerzenie zakazu zatrudniania w porze nocnej, systemie przerywanego czasu pracy oraz delegowania pracowników, którzy sprawują opiekę nad dziećmi w wieku do 8 lat (obecnie zakaz dotyczy rodziców dzieci w wieku do 4 lat). Taka praca będzie mogła być zlecona pracownikowi wyłącznie za jego zgodą.