Na jakich zasadach może pracować pracownik młodociany?

Pracownika młodocianego można zatrudnić w celu przygotowania zawodowego lub przy wykonywaniu lekkich prac. Zanim jednak zatrudnisz pracownika młodocianego, musisz poznać zasady, na jakich może on pracować.

Kim jest pracownik młodociany?

Pracownik młodociany według Kodeksu pracy to osoba między 15 a 18 rokiem życia.

Pracownika młodocianego można zatrudnić z kilku powodów. Zalicza się do nich:

• przyuczenie do wykonywania określonej pracy,
• nauka zawodu,
• lekkie prace.

Zatrudnianie młodocianych – zasady

Zatrudnianie młodocianych może odbywać się po ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej oraz okazaniu świadectwa lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy w danym zakładzie. Oprócz tego możliwe jest zatrudnianie osób przed 15 rokiem życia oraz tych, którzy nie ukończyli ośmioletniej szkoły podstawowej, jednak wyłącznie na określonych warunkach.

Osoba, która nie ukończyła 15 lat, może zostać zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych, wyłącznie gdy:

• ukończyła ośmioletnią szkołą podstawową, a wiek 15 lat kończy roku kalendarzowym, w którym odbywa się zatrudnienie,
• ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, a zatrudnienie ma odbyć się w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu,
• nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, ale zatrudniona jest w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Osoba, która ukończyła 15 lat, ale nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, może być zatrudniona na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy na wniosek jej przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, jeżeli:

• została ona przyjęta do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w ośmioletniej szkole podstawowej,
• uzyskała zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskała pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Osoba, która ukończyła 18 lat podczas trwania nauki w ośmioletniej szkole podstawowej, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych – jednak wyłącznie w roku kalendarzowym, w którym ukończy tę szkołę.

Nauka zawodu a przyuczenie do wykonywania określonej pracy

Te dwa terminy, choć często używane zamiennie, znacznie się od siebie różnią. Oba jednak zaliczają się do przygotowania zawodowego.

Przyuczenie do wykonywania określonej pracy jest skierowane do pracownika młodocianego, który nie posiada kwalifikacji zawodowych. W trakcie zatrudnienia jest on przygotowywany do wykonywania określonych prac związanych z zawodem, w którym się szkoli. Co więcej, na koniec przyuczenia do wykonywania określonej pracy pracownik młodociany zdaje egzamin.

Nauka zawodu przygotowuje młodą osobę do pracy jako wykwalifikowany pracownik lub czeladnik. Obejmuje ona praktyczną naukę zawodu oraz dokształcenie teoretyczne. Czas trwania nauki zawodu nie może przekroczyć 36 miesięcy, chyba że uczeń nie otrzyma promocji do kolejnej klasy w zasadniczej szkole zawodowej. W takiej sytuacji umowa może zostać przedłużona o 12 miesięcy. Po zakończeniu nauki zawodu pracownik młodociany powinien zdać egzamin potwierdzający umiejętności.

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego

Pracownika młodocianego można zatrudnić w celu przygotowania zawodowego lub przy wykonywaniu lekkich prac na podstawie umowy o pracę. Umowa ta powinna zostać sporządzona na czas nieokreślony, chyba że zatrudniasz większą liczbę pracowników młodocianych.

Umowa z pracownikiem młodocianym powinna zawierać:

• rodzaj przygotowania zawodowego (przyuczenie do wykonywania określonej pracy czy nauka zawodu),
• czas trwania przygotowania zawodowego,
• miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
• sposób dokształcania teoretycznego,
• wynagrodzenie.

Spośród umów, które można podpisać z młodocianym, znajdują się również umowy cywilnoprawne, np. umowa zlecenia. Warto jednak pamiętać, że zgodę na zawarcie takiej umowy musi wyrazić opiekun prawny.

Sprawdź, czym jest praca sezonowa i na jakich warunkach możesz zatrudniać pracowników. 

Kto może prowadzić przygotowanie zawodowe młodocianych?

Przygotowanie zawodowe pracowników młodocianych mogą prowadzić:

• pracodawcy,
• osoby prowadzące zakład pracy w imieniu pracodawcy,
• osoby zatrudnione u pracodawcy.

Jednak pod warunkiem posiadania kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu, określonych w przepisach dotyczących praktycznej nauki zawodu.

Wynagrodzenie pracownika młodocianego

Wynagrodzenie pracownika młodocianego obliczane jest w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia kolejnego miesiąca po ogłoszeniu go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Stosunek procentowy wynagrodzenia młodocianych został określony w Rozporządzeniu Rady Ministrów sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania z dnia 28 maja 1996 r. Zgodnie z nim:

I. Wysokość wynagrodzenia młodocianego w okresie nauki zawodu wynosi:

• nie mniej niż 8% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – jeśli jest to pierwszy rok nauki lub I klasa branżowej szkoły I stopnia,
• nie mniej niż 9% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – jeśli jest to drugi rok nauki lub II klasa branżowej szkoły I stopnia,
• nie mniej niż 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – jeśli jest to trzeci rok nauki lub III klasa branżowej szkoły I stopnia.

II. Wysokość wynagrodzenia młodocianego w okresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy wynosi nie mniej niż 7% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Warto wiedzieć, że przed 1 września 2023 r. obowiązywały inne wartości procentowe wynagrodzenia młodocianych. To dlatego, że 6 lipca 2023 r. podpisano rozporządzenie zmieniające w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania, w którym stosunki procentowe zostały podniesione.

Czas pracy pracownika młodocianego

Zgodnie z Kodeksem pracy młodociany w dni z zajęciami szkolnymi może pracować maksymalnie 2 godziny. Pracownik młodociany nie może zaniedbywać obowiązkowego programu zajęć szkolnych ze względu na pracę. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego natomiast nie może przekroczyć 12 godzin. Sytuacja wygląda inaczej w okresie ferii szkolnych – wówczas dzienny wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Pamiętaj jednak, że jeśli młodociany ma poniżej 16 lat, nie może pracować dłużej niż 6 godzin na dobę.

Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki wynikający z obowiązku szkolnego. Co więcej, pracownik, który odbywa przygotowanie zawodowe lub wykonuje lekkie prace, nie może pracować w godzinach nadliczbowych i porze nocnej.

Pracownik młodociany a urlop

Pracownik młodociany ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze wynikającym z okresu zatrudnienia. Po przepracowaniu 6 miesięcy w danym zakładzie pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze nieprzekraczającym łącznie 12 dni.

Po roku pracy pracownik nabywa prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego, jednak w roku kalendarzowym, w którym ukończy 18 lat, nabywa prawo do 20 dni urlopu. Warto też mieć na uwadze fakt, że młodociany, który wciąż uczęszcza do szkoły, powinien otrzymać urlop na okres ferii zimowych. Jeśli nie nabył jeszcze do niego prawa, pracodawca może go udzielić zaliczkowo. Urlop wykorzystany w trakcie ferii może być zarówno wypoczynkowy, jak i bezpłatny. Łącznie nie powinny jednak przekraczać 2 miesięcy.

Pracownik młodociany – jaki wymiar przerw mu przysługuje?

Pracownicy młodociani mają zupełnie inny wymiar przerw niż inni. W sytuacji, kiedy dobowy wymiar czasu pracy młodocianego wynosi więcej niż 4,5 godziny, pracodawca ma obowiązek udzielenia mu płatnej przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut.

Sprawdź aplikację Kadromierz – wielofunkcyjne narzędzie do zarządzania czasem pracy w firmie. Program RCP, ewidencja czasu pracy i elektroniczne wnioski urlopowe, grafiki pracy i wiele innych przydatnych funkcji – w jednym zintegrowanym systemie.