Wypalenie zawodowe – objawy, przyczyny oraz jak zapobiegać

Zjawisko wypalenia zawodowego jest coraz częściej występującym problemem wśród pracowników. Chroniczny stres, zmęczenie fizyczne oraz negatywne emocje prowadzą do niezadowolenia z wykonywania swoich obowiązków zawodowych. Dowiedz się, czym jest wypalenie zawodowe i jak go uniknąć.

Co to jest wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe jest pojęciem, które po raz pierwszy zostało wprowadzone już w latach 70. XX wieku. Herbert Freudenberg stworzył pierwszą klasyfikację dotyczącą tego zjawiska. Mowa w niej była o utracie pierwotnego entuzjazmu wykonywanym zajęciem oraz spadku motywacji do pracy. Dopiero Christina Maslach zajęła się koncepcją, poświęcając na jej zgłębienie całe swoje życie. Określiła ją jako problem społeczny i przeprowadziła badania wśród osób pracujących w zawodach związanych z silnymi czynnikami stresogennymi.

Wypalenie zawodowe to zespół cech i objawów zarówno psychicznych, jak i somatycznych spowodowanych długotrwałym stresem w środowisku pracy. Wiąże się ono z utratą motywacji, zaangażowania oraz brakiem chęci do podejmowania nowych działań. Najbardziej narażone są na nie osoby wykonujące pracę zawodową związaną z pomaganiem innym. Wyróżnia się kilka sektorów najbardziej narażonych na wypalenie zawodowe:

• służba zdrowia,
• wymiar sprawiedliwości,
• opieka społeczna,
• szeroko pojęta edukacja.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Wśród przyczyn wypalenia zawodowego znajduje się m.in. praca z ludźmi. Zawody, w których nie można uniknąć kontaktów międzyludzkich i zaangażowania emocjonalnego, są najbardziej narażone na wystąpienie syndromu wypalenia zawodowego. Jedną z przyczyn są również rosnące wymagania w środowisku pracy. Narzucana  presja czasu napędza chroniczny stres czy inne negatywne skutki problemu, jakim jest wyczerpanie emocjonalne w pracy. Sami na siebie też narzucamy wygórowane wymagania, które często są niemożliwe do spełnienia. To prowadzi do niezadowolenia ze swoich osiągnięć oraz negatywnych emocji.

Jakie są objawy wypalenia zawodowego?

Osoby wypalone zawodowo mają zespół określonych cech, które pomagają zidentyfikować problem. Zazwyczaj, zanim syndrom wypalenia zawodowego się nasili, sygnałami ostrzegawczymi zwiastującymi ten problem są m.in. potrzeba udowadniania swojej wartości czy wzrost zaangażowania w proces wykonywanej pracy. Objawy wypalenia zawodowego można podzielić na trzy kategorie – psychiczne, emocjonalne i fizyczne.

• obniżone poczucie własnej wartości,
• wybuchy złości,
• poczucie bezradności,
• obniżenie nastroju,
• unikanie kontaktów z innymi ludźmi,
• poczucie niższości,
• depersonalizacja.

Wypalenie zawodowe ma również objawy somatyczne, które niekiedy można mylić z innymi schorzeniami. Warto w szczególności mieć na uwadze takie symptomy jak:

• zaburzenia snu,
• wyczerpanie fizyczne,
• utrata apetytu i masy ciała,
• wypadanie włosów,
• bóle pleców i głowy,
• sięganie po używki,
• brak motywacji do wykonywania podstawowych czynności.

Stresujące środowisko pracy może również wpływać na emocjonalne aspekty zdrowia:

• poczucie osamotnienia,
• poczucie pustki,
• zniechęcenie,
• rozładowanie emocji za pomocą płaczu,
• brak nadziei,
• poczucie braku perspektyw,
• zaburzenia kontroli emocji.

Kiedy diagnozuje się wypalenie zawodowe?

Aby móc określić, że pracownik zmaga się z wypaleniem zawodowym, według Christiny Maslach powinny wystąpić 3 kluczowe czynniki:

• depersonalizacja,
• brak energii,
• obniżenie oceny własnych dokonań i możliwości.

Depersonalizacja jest zjawiskiem wyjątkowo szkodliwym, szczególnie jeśli pracownik ma do czynienia z pacjentami lub osobami wymagającymi troski. Polega ono na niemożności odczuwania współczucia wobec innych oraz braku wrażliwości. Pracowników przechodzących przez depersonalizację określa się jako bezdusznych i cynicznych. Są oni również zdystansowani i wycofują się z kontaktów międzyludzkich.

Jak można zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Zapobieganie wystąpienia wypalenia zawodowego powinno być ważnym tematem w każdej firmie. Istnieje wiele rozwiązań, które pozwalają na obniżenie poziomu stresu wśród pracowników. Najważniejsze jest to, aby pamiętać, że nie istnieje zawód, w którym nie jest się narażonym na stres. Co możesz zrobić, aby zapobiec wypaleniu zawodowemu:

• oddzielaj pracę od życia prywatnego,
• wykorzystuj urlop wypoczynkowy,
• znajdź hobby, które pozwoli Ci się zrelaksować,
• skorzystaj z pomocy specjalisty,
• unikaj perfekcjonizmu,
• bądź asertywny(-a),
• nie rezygnuj z kontaktów międzyludzkich,
• nie bierz na siebie zadań, których nie jesteś w stanie wykonać.

Warto poznać swoje własne możliwości, cechy osobowości oraz reakcje organizmu. Dzięki temu będziesz mógł/mogła rozpoznać wypalenie zawodowe jeszcze na samym początku. Nie łącz pracy z życiem prywatnym – spróbuj wprowadzić do swojej codzienności work-life balance.

Wypalenie zawodowe – co może zrobić pracodawca?

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu jest ważne także ze strony pracodawcy. Symptomy wypalenia zawodowego będą zauważalne gołym okiem oraz wpłyną nie tylko na samopoczucie pracownika, ale też na jego pracę. Działania, które możesz podjąć, aby zapobiegać wyczerpaniu wśród pracowników to:

• sprawiedliwa organizacja pracy,
• przejrzysta komunikacja,
• przyjazne środowisko pracy,
• jasny system premii, bonusów oraz dodatków,
• dzielenie się feedbackiem,
• możliwość organizacji własnej pracy przez pracowników.