Czy pracownik może odmówić delegacji?

Pracodawcy nieraz otrzymują korzystne zlecenia od kontrahentów, mających swoje siedziby w innych rejonach niż znajduje się siedziba pracodawcy. Naturalnym odruchem jest wtedy wysłanie grupy pracowników, by wykonali zadanie z tytułu podróży służbowej. Warunki ich wyjazdu są regulowane przez rozporządzenie o delegacjach oraz Kodeks pracy.

Delegacja – definicja

Zanim odpowiemy na pytanie, czy pracownik może odmówić delegacji, wróćmy jednak do początków i przypomnijmy podstawy. Kiedy możemy mówić o delegacji? Gdy wyjazd jest incydentalny oraz odbiega znacznie od codziennych obowiązków danego pracownika. A więc – choć można by tak wnioskować z Kodeksu pracy – delegacją nie będzie dojazd w ramach serwisu klienta czy dostarczenie przesyłki przez kuriera, nawet jeżeli pracownik musiałby pokonać w tym celu wiele kilometrów.

Według Kodeksu pracy delegacja charakteryzuje się tym, że odbywa się:

• poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy,
• w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy,
• w celu wykonania służbowego zadania.

Co ważne, nie każdy wyjazd będzie wyjazdem służbowym. W 2007 roku Sąd Najwyższy wydał wyrok postanawiający o tym, że pracownik może zawrzeć z pracodawcą porozumienie dotyczące świadczenia pracy w innym miejscu przez pewien okres. Będzie go to pozbawiać prawa do świadczeń z tytułu wyjazdu służbowego, jednak może przysługiwać mu dodatek miesięczny.

Ile może trwać wyjazd służbowy?

Według art. 42 § 4 Kodeksu pracy „wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika”.

Można zatem uznać, że wyjazd służbowy może trwać maksymalnie 3 miesiące.

Czy można odmówić delegacji? Rozporządzenie i Kodeks pracy

Zasadniczo pracownik nie może odmówić polecenia pracodawcy na udział w delegacji. Może to być uznane za naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków wynikających z Kodeksu pracy. Jeżeli to zrobi, pracodawca ma prawo nałożyć na niego karę porządkową lub nawet rozwiązać z nim umowę o pracę z jego winy oraz bez okresu wypowiedzenia. Nie mają tutaj znaczenia plany wypoczynkowe pracownika, jego codzienne aktywności po godzinach pracy itp. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki, które przedstawiamy poniżej.

Odmowa udziału w delegacji przez osobę z niepełnosprawnością

Przepisy prawa oprócz ustalania, ile wynosi dieta zagraniczna bądź krajowa, przewidują także możliwość odmowy udziału w delegacjach osobom z niepełnosprawnościami z ograniczeniami ruchowymi. Jeżeli samodzielne przemieszczanie się jest dla pracownika problemem ze względu na stan zdrowia, może on odmówić delegacji i nie grożą mu opisane w poprzednim akapicie konsekwencje.

Odmowa delegacji w ciąży i przy opiece nad dzieckiem

Odmowa wykonania polecenia służbowego, jakim jest delegacja, przysługuje również rodzicom dzieci do lat 8 oraz kobietom ciężarnym. Ta grupa pracowników może udawać się w delegacje, ale pracodawca powinien od nich uzyskać zgodę na udział w takowych. Ich odmowa nie jest natomiast naruszeniem obowiązków pracownika. Może też się zdarzyć, że dany pracownik lub pracownica zazwyczaj bierze udział w delegacjach, ale rezygnuje z jednego konkretnego wyjazdu, gdyż akurat w jego czasie nie jest w stanie zorganizować opieki nad dzieckiem.

Trzeba pamiętać o tym, że jeżeli dzieckiem opiekuje się dwójka rodziców, to tylko jeden z nich może odmówić udziału w delegacjach ze względu na tę opiekę. Drugi natomiast jest zobowiązany wykonać polecenie pracodawcy. Nawet jeżeli małżonkowie są zatrudnieni w dwóch różnych zakładach, te mogą między sobą zweryfikować, czy prawo do odmowy wyjazdu w delegację zostało już wykorzystane przez któregoś z rodziców.

Delegacje – podsumowanie

Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę nie może odmówić wykonania polecenia służbowego, jakim jest delegacja. Może się to wiązać z poważnymi konsekwencjami. Istnieje jednak grupa pracowników, którzy mogą odmówić udziału w wyjeździe służbowym i nie jest to naruszenie obowiązków pracowniczych.