Dyżur medyczny – co należy o nim wiedzieć?

Dyżury medyczne są nieodłącznym elementem funkcjonowania służby zdrowia, zapewniającym ciągłość opieki nad pacjentami przez całą dobę. To właśnie dzięki nim pacjenci mogą liczyć na dostęp do profesjonalnej pomocy medycznej o każdej porze dnia i nocy. W tego artykułu dowiesz się, czym dokładnie jest dyżur medyczny, kto może go pełnić oraz jakie wynagrodzenie przysługuje pracownikom za pracę w tym trybie.

Co to jest dyżur medyczny?

Zgodnie z art. 95 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej dyżur medyczny to wykonywanie poza normalnymi godzinami pracy czynności zawodowych przez niektóre osoby zatrudnione w zakładach opieki zdrowotnej. Co ważne, godziny pełnienia dyżuru medycznego są wliczane do czasu pracy.

Dyżur medyczny a wymiar czasu pracy

Zgodnie z art. 93 tej ustawy czas pracy pracowników medycznych nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ustawa przewiduje jednak możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją.

Inny wymiar czasu pracy dotyczy pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych. W ich przypadku czas pracy nie powinien przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Z kolei pracownicy niewidomi, których stanowisko wymaga kontaktu z pacjentami, mogą wykonywać pracę przez maksymalnie 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień.

Praca podczas pełnienia dyżuru medycznego może być planowana w taki sposób, aby przekraczała standardowy tygodniowy czas pracy wynoszący 37 godzin i 55 minut w przyjętym okresie rozliczeniowym. Oznacza to, że lekarze, pielęgniarki oraz inni pracownicy medyczni mogą być zobowiązani do pracy w wymiarze przekraczającym normy określone dla typowego tygodnia pracy. Warto zaznaczyć, że przepisy dotyczące dyżurów medycznych nie obejmują regulacji zawartych w:

• art. 151 § 3 Kodeksu Pracy – ten artykuł dotyczy ogólnych zasad dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych, które przewidują, że takie godziny pracy mogą być zlecane tylko w wyjątkowych sytuacjach, takich jak nagłe potrzeby pracodawcy czy sytuacje awaryjne;
• art. 151³ Kodeksu Pracy – ten artykuł określa, jak powinno się rekompensować pracownikom pracę w godzinach nadliczbowych, na przykład poprzez wypłatę dodatku do wynagrodzenia lub udzielenie czasu wolnego (dyżur medyczny można rekompensować jedynie za pomocą dodatku do wynagrodzenia);
• art. 151⁴ Kodeksu Pracy – ten artykuł dotyczy dodatkowych wymagań i ograniczeń związanych z pracą w nadgodzinach, takich jak maksymalne limity godzin nadliczbowych, które pracownik może przepracować w danym okresie.

Sprawdź, jak efektywnie stworzyć harmonogram pracy pielęgniarek i pielęgniarzy.

Kto może pełnić dyżur medyczny?

Zgodnie z art. 95 ustawy o działalności leczniczej do pełnienia dyżurów medycznych mogą być zobowiązani:

• pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadający wyższe wykształcenie, zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne,
• pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w jednostkach systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego (z wyłączeniem lotniczych zespołów ratownictwa medycznego).

Do pierwszej grupy zaliczają się lekarze, pielęgniarki, położne oraz inni specjaliści medyczni, którzy mają ukończone studia wyższe. Pracują oni w placówkach takich jak szpitale, kliniki i inne jednostki oferujące całodobową opiekę medyczną. Ich obowiązki podczas dyżurów obejmują m.in. udzielanie bezpośredniej pomocy medycznej pacjentom, monitorowanie ich stanu zdrowia oraz podejmowanie natychmiastowych działań w sytuacjach zagrożenia życia.

Z kolei druga grupa to ratownicy zatrudnieni w karetkach pogotowia, na oddziałach ratunkowych oraz w innych jednostkach ratownictwa medycznego. Ich rola obejmuje udzielanie pierwszej pomocy medycznej, transport pacjentów do szpitali oraz działania ratunkowe w nagłych przypadkach.

Wynagrodzenie za dyżur medyczny

Do obliczania wynagrodzenia za dyżur medyczny stosuje się przepisy art. art. 151¹ § 1-3 Kodeksu Pracy, które regulują wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z tymi przepisami za czas dyżuru, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:

• 100% wynagrodzenia — za dyżur medyczny przypadający: w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, a także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym;
• 50% wynagrodzenia — za dyżur przypadający w każdym innym dniu niż określone powyżej.

Podstawą do obliczenia dodatku jest wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. W przypadku, gdy taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, pod uwagę należy wziąć 60% wynagrodzenia.

Powyższe wytyczne nie mają jednak zastosowania w przypadku lekarzy stażystów, których zasady wynagradzania określają odrębne przepisy.

Sprawdź tabelę wynagrodzeń pracowników medycznych.

Dyżur medyczny a nadgodziny

Dyżur medyczny nie jest tym samym, co godziny nadliczbowe lekarzy. Zdaniem Sądu Najwyższego (Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2014 r., Sygn. akt I PZP 2/14), pomiędzy pracą w ramach pełnienia dyżuru medycznego a pracą w godzinach nadliczbowych występuje szereg istotnych różnic. Przede wszystkim, dyżury mogą być uwzględniane w grafiku pracy z wyprzedzeniem, co pozwala na ich zaplanowanie i zorganizowanie w sposób zapewniający ciągłość opieki medycznej.

W przeciwieństwie do dyżurów, godziny nadliczbowe nie mogą być z góry zaplanowane, ponieważ ich wystąpienie jest wynikiem nagłych i nieprzewidzianych okoliczności. Zgodnie z Kodeksem pracy, nadgodziny mogą być zlecane jedynie w dwóch określonych przypadkach:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska, albo usunięcia awarii,
• w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy.

Pełnienie dyżurów medycznych nie jest ograniczone do konkretnych sytuacji, jak to ma miejsce w przypadku pracy w godzinach nadliczbowych. Pracownicy medyczni mogą być zobowiązani do pełnienia dyżurów regularnie, zgodnie z ustalonym harmonogramem pracy. Dyżury te stanowią integralną część organizacji pracy w szpitalach i innych placówkach medycznych, gdzie konieczność reagowania na nagłe przypadki jest codziennością.

Sprawdź Kadromierz – innowacyjny program dla placówek medycznych do zarządzania czasem pracy. Zacznij skutecznie planować grafik pracy w służbie zdrowia, automatycznie twórz ewidencje czasu pracy oraz zapewnij pracownikom aplikację do wniosków urlopowych, składania dyspozycyjności oraz wymiany zmian.