Godziny ponadwymiarowe – co dzięki nim zyskasz?

Godziny ponadwymiarowe to takie, które wykraczają ponad normę czasu pracy określoną w umowie między pracodawcą a pracownikiem. Nie należy ich mylić z godzinami nadliczbowymi, które z kolei są ogólnie opisane w kodeksie pracy. Czym różnią się oba pojęcia oraz co daje pracownikom praca w godzinach ponadwymiarowych? Przekonajmy się!

Kiedy ma miejsce praca w godzinach ponadwymiarowych?

Godziny ponadwymiarowe to te, które pracownik przepracuje ponad swój wymiar etatu, ale nie muszą one jednocześnie wykraczać poza normy czasu pracy. Jeżeli np. dana osoba jest zatrudniona na 3/4 etatu i standardowo pracuje przez 6 godzin dziennie, wówczas w przypadku przepracowania któregoś dnia 7 godzin będzie można mówić o jednej godzinie ponadwymiarowej, choć nie oznacza to wcale godziny nadliczbowej.

Dzienna, miesięczna czy średniotygodniowa norma czasu pracy?

Konstrukcja umowy o pracę w zakresie wynagradzania godzin ponadwymiarowych ma fundamentalny wpływ na zarobki pracownika. Dlaczego jest to tak ważne? Ze względu na pewien niuans, który postaramy się opisać poniżej. Załóżmy, że nasz przykładowy pracownik został zatrudniony na 1/4 etatu.

• Jeżeli w umowie znajduje się zapis mówiący, że „za pracę powyżej 1/4 etatu pracownikowi przysługuje dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych”, wówczas ów dodatek będzie należny tylko wtedy, gdy pracownik przekroczy 1/4 wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, np. w miesiącu. Nie będzie natomiast uwzględniane przekroczenie normy dobowej (2 godziny) przy braku jednoczesnego przekroczenia normy przypadającej na okres rozliczeniowy.
• Jeżeli natomiast w umowie znajdzie się zapis, mówiący, że „za pracę powyżej 10 godzin w tygodniu (średniotygodniowa norma czasu pracy) pracownikowi przysługuje dodatek, jak za pracę w godzinach nadliczbowych”, wówczas pracownik otrzyma dodatkowe pieniądze, nawet jeśli w ciągu całego okresu rozliczeniowego nie przekroczy liczby godzin przypadających na ów okres.
• Jeżeli zapisy umowy mówią, że „za pracę powyżej 2 godzin w ciągu dnia pracownikowi przysługuje dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych”, wówczas sytuacja jest najprostsza – zawsze, gdy wspomniane 2 godziny zostaną przekroczone, pracownik otrzyma dodatkowe wynagrodzenie.

Mając powyższą wiedzę, nie można się dziwić, dlaczego nieraz rozliczenie nadgodzin w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym jest kwestionowane przez pracowników. Zdarza się bowiem, że dana osoba kilkukrotnie zostawała „po godzinach”, tzn. pracowała dłużej, niż przewiduje właściwa jej norma czasu pracy w danym dniu, ale jednocześnie w inne dni pracowała krócej, a finalnie nie przekroczyła określonej liczby godzin w całym okresie rozliczeniowym. By wykonać poprawne rozliczenie nadgodzin w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym, należy w pierwszej kolejności sprawdzić zapisy umowy, a dopiero później przyznawać dodatki, jeżeli okażą się one należne.

Czy nadgodziny są obowiązkowe?

Warto przypomnieć, że praca w godzinach nadliczbowych oraz ponadwymiarowych jest obowiązkiem pracownika, jeżeli występują szczególne potrzeby pracodawcy, odmienne od tych codziennych. Wyjątek wśród zatrudnionych stanowią jedynie kobiety w ciąży oraz pracownicy młodociani, dla których godziny nadliczbowe są bezwzględnie zabronione. Nieco mniej restrykcyjne są ograniczenia dla rodziców dzieci do lat 4 oraz dla osób niepełnosprawnych – tacy pracownicy muszą wyrazić zgodę, jeżeli chcą pracować w nadgodzinach.