Odpowiedzialność materialna pracownika – co należy o niej wiedzieć?

Każdy człowiek odpowiada za konsekwencje swoich działań, a środowisko pracy nie jest tutaj wyjątkiem. W zakładzie pracy pracownik ponosi m.in. odpowiedzialność materialną za szkody wyrządzone swojemu pracodawcy oraz osobom trzecim. W tym artykule przedstawimy, czym jest odpowiedzialność materialna pracownika, jakie są jej konsekwencje i co o tym wszystkim mówi Kodeks pracy.

Czym jest odpowiedzialność materialna pracownika?

Odpowiedzialność materialna pracownika to obowiązek ponoszenia konsekwencji za swoje działania, które doprowadziły do strat finansowych dla pracodawcy. Ma to na celu zapewnienie pracodawcy prawa do żądania rekompensaty za wyrządzone przez pracownika szkody lub uszkodzenia mienia.

Wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika:

• odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy,
• odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.

Odpowiedzialność materialna dotyczy zarówno sytuacji, w których pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jak i gdy straty powstały nieumyślnie. Ponadto obejmuje to nie tylko nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych, ale także ich niewykonanie.

Odpowiedzialność materialna pracownika a Kodeks pracy

Odpowiedzialność materialna pracownika została dokładnie opisana w Kodeksie pracy w dziale V – od art. 114 do 127.

Zgodnie z nim, jeśli pracownik wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swojej winy wyrządził szkodę pracodawcy – ponosi odpowiedzialność materialną.

W związku z tym zatrudniony ponosi odpowiedzialność materialną za szkodę tylko wówczas, gdy jest spowodowana z jego winy. Jeśli pracownik dołożył wszelkich starań, by sprostać zadaniom, a mimo tego nie udało się ich należycie wykonać – wówczas nie ponosi za nie odpowiedzialności.

Jeśli natomiast pracownik jest winny, pracodawca musi wykazać okoliczności uzasadniające winę pracownika, aby móc obarczyć go odpowiedzialnością materialną.

Sprawdź, jak odbywa się rejestracja czasu pracy pracowników za pomocą narzędzia Kadromierz.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy

W kontekście odpowiedzialności materialnej pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy kluczowe jest ustalenie, czy sytuacja miała miejsce w wyniku nieumyślnego błędu, czy celowego działania. Jest to niezbędne do określenia wysokości odszkodowania.

Zgodnie z Kodeksem pracy wyróżniamy:

• szkodę wyrządzoną nieumyślne – odszkodowanie ustala się na podstawie wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może być wyższe niż kwota trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody;
• szkodę wyrządzoną umyślnie – pracownik jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej

Nieco inaczej wygląda odpowiedzialność materialna pracownika w przypadku wyrządzenia szkody osobie trzeciej np. klientowi. Wówczas to wyłącznie pracodawca zobowiązany jest do naprawienia szkody. Pracownik natomiast jeśli jest winny, ponosi za to odpowiedzialność materialną, biorąc pod uwagę fakt, czy szkoda została wyrządzona umyślnie, czy nieumyślnie.

Odpowiedzialność pracownika za powierzone mienie

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi stanowi specyficzną kategorię, dotyczącą sytuacji, w których pracownik ma bezpośrednią kontrolę nad określonymi zasobami firmy.

Dotyczy to przede wszystkim:

• pieniędzy, papierów wartościowych lub kosztowności,
• sprzętów, narzędzi i instrumentów,
• środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
• innych niż wyżej wymienione przedmioty lub środki powierzone pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się.

Według Kodeksu pracy pracownik ponosi odpowiedzialność materialną w pełnej wysokości za szkodę powstałą w mieniu, które powierzono mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Wyjątek stanowią sytuacje, w których szkoda powstała z przyczyn niezależnych od pracownika, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Przykład

Pracodawca udostępnił pracownikowi samochód firmowy do wykonywania obowiązków pracowniczych. Auto służbowe jednak nie było w należytym stanie i wykazywało problemy techniczne, o których doskonale wiedział pracodawca, ale nie poinformował zatrudnionego. Niestety podczas pierwszej jazdy pracownik uderzył w barierki i samochód został uszkodzony. Okazało się, że pojazd miał niesprawne hamulce przez zdarte klocki i uszkodzone tarcze hamulcowe. W takiej sytuacji pracownik nie ponosi odpowiedzialności materialnej za spowodowane szkody, ponieważ pracodawca nie zapewnił warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Sprawdź, czym jest wypadek przy pracy.

Odpowiedzialność materialna a odszkodowanie

Pracodawca może żądać od pracownika zadośćuczynienia na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest podpisanie z pracownikiem umowy odpowiedzialności materialnej na piśmie. Dokument powinien zawierać informację o winie pracownika i należytej kwocie odszkodowania, która zostanie potrącona z wynagrodzenia. Jeśli nie zostaną dopełnione te formalności, pracodawca nie ma prawa potrącić bez zgody pracownika żadnej kwoty z jego wynagrodzenia. W takim przypadku ściągnięcie należności może odbyć się wyłącznie za pomocą drugiego sposoby – czyli drogi sądowej.

Sprawdź Kadromierz – profesjonalne narzędzie do zarządzania czasem pracy w firmie. Program umożliwia zautomatyzowanie tworzenia grafików pracy, ewidencji czasu pracy i rozliczania. Ponadto aplikacja oferuje także rejestrację czasu pracy czy elektroniczne wnioski urlopowe, które znacząco ułatwią Ci zarządzanie zespołem oraz pozwolą zaoszczędzić czas zarówno pracownikom, jak i ich przełożonym.