Czym są środki ochrony indywidualnej?

Środki ochrony indywidualnej to niezbędny element wyposażenia każdego pracownika, którego wykonywana praca wiąże się z zagrożeniem życia lub zdrowia. Mają one za zadanie chronić przed wszelkimi zagrożeniami, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo. Zapewnienie ich to obowiązek każdego pracodawcy.

Środki ochrony indywidualnej definicja

Środki ochrony indywidualnej to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Obowiązkiem pracodawcy jest nieodpłatne dostarczenie środków ochrony indywidualnej przewidzianych na danym stanowisku pracy. ŚOI mają zabezpieczać przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy. Ponadto zadaniem pracodawcy jest przekazanie zatrudnionym informacji o sposobach posługiwania się tymi środkami np. w postaci instrukcji. Pracownik pisemnie potwierdza, że się się z nią zapoznał.

Typy środków ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej dzielą się pod względem konstrukcji oraz ich ogólnego przeznaczenia na osiem grup:

• odzież ochronna, m.in. ochraniacze brzucha, klatki piersiowej, barku, kombinezony gazoszczelne;
• środki ochrony kończyn dolnych, m.in. ochraniacze stóp, obuwie ochronne, ochraniacze kolan;
• środki ochrony kończyn górnych, m.in. ochraniacze łokci, dłoni;
• środki ochrony głowy, m.in. hełmy;
• środki ochrony twarzy i oczu, m.in. okulary ochronne;
• środki ochrony słuchu, m.in. nauszniki, wkładki przeciwhałasowe;
• środki ochrony układu oddechowego, m.in. maski przeciwpyłowe;
• środki chroniące przed upadkiem z wysokości, m.in. kask, szelki, liny.

Do środków ochrony indywidualnej zalicza się też:

• zespoły składające się z kilku urządzeń lub rodzajów wyposażenia, które zostały ze sobą połączone w celu ochrony człowieka przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami;
• urządzenia lub wyposażenie ochronne, połączone z nieochronnym środkiem wyposażenia indywidualnego noszonym lub też trzymanym przez osobę w celu wykonania określonych czynności;
• wymienne składniki środków ochrony indywidualnej, które są istotne dla ich właściwego funkcjonowania, używane wyłącznie do takich środków.

Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się:

• mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika;
• środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego;
• wyposażenia stosowanego przez służby ratownicze;
• środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym;
• wyposażenia sportowego;
• środków służących do samoobrony lub do odstraszania;
• przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

Stosowanie środków ochrony indywidualnej

Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej reguluje załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003, Nr 169, poz. 1650, ze zm.), a także dział dziesiąty Kodeksu pracy.

Obowiązki pracodawcy w zakresie stosowania środków ochrony indywidualnej

1. Bezpłatne udostępnianie

2. Środki ochrony indywidualnej stosowane przez pracowników muszą:

– być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować samo w sobie zwiększania ryzyka;

– odpowiadać warunkom panującym na danym stanowisku pracy;

– odpowiadać wymaganiom ergonomicznym i wymaganiom zdrowotnym pracownika;

– być dopasowane do użytkownika w każdy niezbędny sposób.

W sytuacji występowania wielu zagrożeń, gdy istnieje konieczność jednoczesnego używania więcej niż jednego zestawu indywidualnego wyposażenia ochronnego, zestawy te muszą nadawać się do regulacji bez zmniejszania przy tym ich właściwości ochronnych przed zagrożeniami, o których mowa. Warunki używania indywidualnego wyposażenia ochronnego, a w szczególności okres, w którym jest ono noszone, powinny być określone w zależności od stopnia zagrożenia, częstotliwości narażenia na ryzyko, szczególnych cech stanowiska pracy każdego pracownika i skuteczności działania takiego wyposażenia.

3. Środki ochrony indywidualnej przeznaczone do osobistego użytku

Jeśli okoliczności wymagają, aby indywidualne wyposażenie ochronne było używane przez więcej niż jedną osobę, należy podjąć stosowne działania w celu zapewnienia, aby takie użytkowanie nie stwarzało żadnych problemów zdrowotnych lub higienicznych dla różnych użytkowników.

4. Informowanie pracowników

W ramach przedsiębiorstwa i/lub zakładu powinny istnieć odpowiednie informacje o środkach ochrony indywidualnej. Wszystkie podejmowane działania dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku używania przez nich indywidualnego wyposażenia ochronnego w miejscu pracy należy konsultować z pracownikami i/lub ich przedstawicielami. Pracodawca przed zastosowaniem środków powinien poinformować pracowników o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będzie używanie tych środków.

5. Konsultacje i współudział pracowników

Konsultacje z pracownikami i/lub ich przedstawicielami oraz ich udział w przeprowadzaniu zmian w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią wymóg prawa (art. 11 dyrektywy 89/391/EWG)

6. Konserwacja i wymiana środków ochrony indywidualnej

Pracodawca powinien zapewnić prawidłowe działanie i nienaganny stan higieniczny środków ochrony indywidualnej poprzez przeprowadzanie niezbędnych działań naprawczych i konserwację (np. pranie) oraz wymianę zużytych części.

7. Szkolenia i pokazy użytkowania

Pracodawca organizuje odpowiednie szkolenia i, jeśli istnieje taka konieczność, pokazy  użytkowania środków ochrony indywidualnej. Środki ochrony indywidualnej mogą być używane jedynie zgodnie ze swoim przeznaczeniem, z wyjątkiem szczególnych przypadków. Instrukcja obsługi musi być zrozumiała dla pracownika.