Obowiązki pracodawcy i pracownika – Kodeks pracy

Obowiązki pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a także ich pracodawców, reguluje Kodeks pracy. Pełne zrozumienie oraz właściwe ich realizowanie jest kluczowe dla sprawnego funkcjonowania każdej firmy. Sprawdź, co warto wiedzieć na temat obowiązków pracodawców i pracowników.

Kodeks pracy – obowiązki pracodawcy

Kodeks pracy precyzyjnie określa obowiązki pracodawcy i pracownika. Zgodnie z prawem pracodawca jest obowiązany informować pracownika o kluczowych kwestiach związanych z zatrudnieniem, organizować pracę czy przeciwdziałać dyskryminacji. Powinien także zadbać o zapewnienie higienicznych warunków pracy, terminowo wypłacać wynagrodzenie, umożliwić zatrudnionym podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wiele więcej. Sprawdź, co Kodeks pracy mówi o obowiązkach pracodawcy.

Obowiązek informacyjny

Zgodnie z artykułem 29 Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek poinformować nowego pracownika, nie później niż w ciągu 7 dni od zawarcia umowy o pracę, o kluczowych kwestiach związanych z warunkami zatrudnienia oraz sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach. Te informacje obejmują m.in.:

• obowiązującą pracownika dobową i tygodniową normę czasu pracy oraz wymiar czasu pracy,
• przerwy w pracy i okresy odpoczynku przysługujące pracownikowi w ciągu doby i tygodnia,
• zasady dotyczące godzin nadliczbowych, rekompensaty za nie,
• zasady przechodzenia ze zmiany na zmianę – w przypadku pracy zmianowej,
• w przypadku wielu miejsc pracy – zasady przemieszczania się między nimi,
• szczegóły dotyczące wynagrodzenia, w tym dodatkowe składniki wynagrodzenia oraz świadczenia pieniężne lub rzeczowe,
• wymiar płatnego urlopu, w tym informacje o urlopie wypoczynkowym lub zasady jego ustalania,
• warunki rozwiązania umowy o pracę, w tym długość okresów wypowiedzenia oraz informacje dotyczące odwołania się do sądu pracy, a także sposoby ustalania okresów wypowiedzenia, jeśli nie można ich dokładnie określić w momencie przekazywania informacji pracownikowi,
• prawo pracownika do szkoleń, w tym ogólne zasady polityki szkoleniowej pracodawcy,
• informacje o układzie zbiorowym pracy lub innych porozumieniach zbiorowych, a także nazwa organów lub instytucji odpowiedzialnych za ich zawarcie,
• jeżeli nie ma obowiązku stworzenia regulaminu pracy – pracodawca informuje o terminie, miejscu, częstotliwości wypłaty wynagrodzenia, porze nocnej oraz sposobie potwierdzania obecności w pracy i usprawiedliwiania nieobecności.

W przypadku zmiany warunków zatrudnienia pracodawca zobowiązany jest poinformować pracownika na piśmie nie później niż 1 miesiąc od wejścia w życie tych zmian, chyba że rozwiązanie umowy nastąpi przed upływem tego terminu.

Organizowanie pracy

Kluczowy obowiązek pracodawcy stanowi organizacja pracy w taki sposób, aby pracownicy mieli możliwość pełnego wykorzystania swoich umiejętności i kwalifikacji. Oprócz tego ważne jest także zapewnienie różnorodności zadań, co zmniejsza monotonię oraz umożliwia pracownikom rozwijanie się w różnych obszarach.

Przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu

Wspieranie zasad równości w miejscu pracy to fundamentalna kwestia dla pracodawcy. Wdrażanie polityki antydyskryminacyjnej obejmuje działania mające na celu eliminację wszelkich form dyskryminacji, takie jak dbanie o sprawiedliwe kryteria oceny pracowników, a także promowanie równego traktowania wszystkich pracowników.

Szczególną uwagę należy zwrócić na przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony/nieokreślony albo w pełnym/niepełnym wymiarze czasu pracy.

Higieniczne warunki pracy

Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne warunki w miejscu pracy, a także prowadzić systematyczne szkolenie pracowników z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ppoż. Działania te mają kluczowe znaczenie w profilaktyce zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym.

Terminowa wypłata wynagrodzenia

Zapewnienie terminowej i prawidłowej wypłaty wynagrodzenia to kluczowy obowiązek pracodawcy. Zgodnie z przepisami prawa pracy wypłaty wynagrodzenia powinny być wykonywane regularnie, co najmniej raz w miesiącu, w ustalonym, stałym terminie. Zazwyczaj, wynagrodzenie za pracę powinno być wypłacane nie później niż do 10. dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym.

W sytuacji, gdy dzień, w którym wynagrodzenie powinno być wypłacone, przypada na dzień ustawowo wolny od pracy (np. sobota, niedziela, święto), pracodawca zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia w dniu roboczym poprzedzającym dzień wolny od pracy.

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników

Pracodawca ma obowiązek wspierać pracowników w rozwoju ich kwalifikacji zawodowych. Zgodnie z artykułem 103 Kodeksu pracy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych obejmuje proces zdobywania lub uzupełniania wiedzy oraz umiejętności przez pracownika. Jest to inicjatywa pracodawcy lub działanie za jego zezwoleniem, które ma na celu rozwój kompetencji związanych z wykonywaną pracą.

Aby umożliwić pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, pracodawca może zastosować różnorodne środki. Jednym z nich jest udzielanie pracownikom urlopów szkoleniowych lub zwolnień z pracy – całościowych lub częściowych. W obu przypadkach pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Stwarzanie warunków do należytego wykonywania zawodu

Pracodawca, zatrudniając pracowników po ukończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej, ma obowiązek stworzenia warunków sprzyjających adaptacji nowych pracowników do prawidłowego wykonywania pracy. Obejmuje to zapewnienie odpowiednich narzędzi, szkoleń wprowadzających do zakresu obowiązków oraz informacji na temat struktury organizacyjnej firmy.

Zaspokajanie potrzeb pracowników

Pracodawca, w miarę swoich możliwości, ma obowiązek troszczyć się o zaspokajanie potrzeb socjalnych, bytowych oraz kulturalnych swoich pracowników. Dbanie o potrzeby bytowe pracowników może obejmować zapewnienie odpowiedniego wyposażenia w miejscu pracy, zagwarantowanie bezpiecznych i komfortowych warunków pracy oraz stworzenie odpowiednich udogodnień, np. kuchni czy strefy relaksu.

Kształtowanie zasad współżycia społecznego

Kształtowanie i przestrzeganie zasad współżycia społecznego to nie tylko jedno z zadań pracodawcy, ale również istotny element tworzenia harmonijnej atmosfery w miejscu pracy. Wpływ na kształtowanie tych zasad oznacza nie tylko promowanie dobrych relacji międzyludzkich, ale także dbanie o zasady etyki, szacunku i odpowiedzialności.

Prowadzenie i przechowywanie dokumentacji pracowniczej

Pracodawca ma obowiązek zachowywać dokumentację pracowniczą w taki sposób, aby zapewnić jej poufność, integralność, kompletność i dostępność. To ważne nie tylko w kontekście zachowania praw pracowniczych, ale także dla potrzeb ewentualnych kontroli czy sporów, które mogą wyniknąć w przyszłości.

Czas przechowywania dokumentów wynosi 10 lat od zakończenia stosunku pracy. To okres, który obejmuje zachowanie dokumentów związanych z zatrudnieniem pracownika, począwszy od momentu zakończenia zatrudnienia w firmie.

Sprawdź, co zawiera rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej.

Podstawowe obowiązki pracownika

Podstawowym zadaniem pracownika jest sumienne i staranne wykonywanie powierzonych obowiązków zgodnie z etyką zawodową i obowiązującymi normami w miejscu zatrudnienia. Pracodawca ma prawo do kierowania procesem pracy pracownika, a zatrudniony jest zobowiązany do bezwzględnego stosowania się do poleceń przełożonych, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa pracy lub ustaleniami umowy o pracę.

Szczegółowo, należy przestrzegać ustalonego w zakładzie pracy czasu pracy, regulaminu pracy, jak również przepisów dotyczących bezpieczeństwa, higieny pracy i przeciwpożarowych. W ramach tych obowiązków pracownik jest odpowiedzialny za dobro zakładu pracy, dbając o jego mienie. Ważne jest także zachowanie poufności w sprawach, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Pracownicy, którzy podpisali umowę o zakazie konkurencji, mają także obowiązek powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej w określonym zakresie i czasie.

Jeśli chcesz poznać szczegółowo prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika, pobierz naszego darmowego e-booka.

Wysokość kar za nowe wykroczenia w Kodeksie pracy

Pracodawcy, którzy dopuszczają się naruszeń przewidzianych w Kodeksie pracy, podlegają konsekwencjom, w tym karom finansowym. W przypadku, gdy sytuacja będąca przedmiotem sporu nie może zostać załatwiona przez związki zawodowe lub w drodze bezpośredniej rozmowy, pracownik powinien skierować sprawę do sądu pracy.

Za nieprzestrzeganie kluczowych zapisów zawartych w Kodeksie pracy przewidziana jest grzywna w wysokości od 1 000 do 30 000 złotych. Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy mają uprawnienia do egzekwowania tych kar wobec pracodawców, którzy naruszają przepisy dotyczące warunków zatrudnienia i praw pracowników.

Sprawdź nasze kompleksowe narzędzie do planowania i zarządzania czasem pracy, które posiada takie funkcje jak: ewidencja czasu pracy, grafiki pracy czy rcp online.