Dyskryminacja w miejscu pracy – czym jest i jak jej przeciwdziałać?

Dyskryminacja w miejscu pracy stanowi poważne wyzwanie. Od nierównego traktowania ze względu na płeć, rasę, wiek czy niepełnosprawność, po molestowanie seksualne – różnorodne formy dyskryminacji mają istotny wpływ na atmosferę pracy, samopoczucie oraz efektywność zespołu. Sprawdź, czym przejawia się dyskryminacja w miejscu pracy oraz jak jej przeciwdziałać.

Co to jest dyskryminacja w pracy?

Dyskryminacja w miejscu pracy to sytuacja, w której pracownik lub grupa pracowników jest niesprawiedliwie traktowana ze względu na określone cechy osobiste, takie jak na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasa, religia, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkowa, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacja seksualna, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

To nieuczciwe i nielegalne postępowanie, które może objawiać się różnorodnie, od bezpośrednich działań (np. odmowa zatrudnienia, niższe wynagrodzenie, brak awansu) po subtelniejsze formy dyskryminacji (np. izolowanie zespołu od ważnych decyzji, niewłaściwe traktowanie, niejednakowe traktowanie pracowników). Dyskryminacja w pracy narusza prawa pracownika, w tym przepisy Kodeksu pracy. Organizacje i pracodawcy są zobowiązani do przeciwdziałania wszelkim formom dyskryminacji oraz do tworzenia środowiska pracy wolnego od nierównego traktowania.

Pamiętaj, że dyskryminacja w miejscu pracy nie musi być świadomym i celowym działaniem.

Sprawdź, czym są dobra osobiste pracownika.

Dyskryminacja w pracy – przykłady

Często osoby, które dyskryminują bądź są dyskryminowane, początkowo mogą nie zdawać sobie z tego sprawy. Dlatego bardzo ważna jest edukacja w tym zakresie. Poniżej znajdziesz przykłady praktyk dyskryminujących, które nie powinny mieć miejsca w zakładzie pracy.

Dyskryminacja w pracy ze względu na wiek

Dyskryminacja w miejscu pracy ze względu na wiek jest zjawiskiem, które dotyka zarówno młodszych, jak i starszych pracowników. Jednym z przejawów takiej dyskryminacji jest pomijanie pracowników w wieku dojrzałym przy kwalifikowaniu do kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowych z powodu zbliżającego się wieku emerytalnego. Nieuprawniona selekcja wiekowa ogranicza rozwój zawodowy starszych pracowników, pomimo ich potencjału i umiejętności. Z kolei dyskryminacja w pracy młodych osób przejawia się wykorzystaniem ich braku doświadczenia i proponowaniu im gorszych warunków pracy. Takie działanie sprawia, że młodzi pracownicy, chcąc zdobyć doświadczenie zawodowe, zgadzają się często na bardzo niekorzystne warunki współpracy.

Dyskryminacja w pracy ze względu na płeć

Dyskryminacja kobiet w pracy może przejawiać się różnicą w wynagrodzeniach w porównaniu z mężczyznami, nawet przy wykonywaniu identycznej pracy na tym samym stanowisku. Ponadto pracownicy mogą być traktowani zgodnie z tradycyjnymi oczekiwaniami dotyczącymi płci, co może prowadzić do ograniczenia możliwości rozwoju zawodowego. Na przykład, kobiety mogą być automatycznie przypisywane do określonych stanowisk uznawanych za „kobiece”, podczas gdy mężczyźni do tych uznawanych za „męskie”. Do dyskryminacji ze względu na płeć może dojść już na rozmowie rekrutacyjnej. Niedopuszczalne jest zadawanie pytań przyszłej pracownicy o stan cywilny czy chęć założenia rodziny i podejmowanie decyzji o zatrudnieniu na tej podstawie.

Dyskryminacja w pracy ze względu na niepełnosprawność

Dyskryminacja pracownika ze względu na niepełnosprawność manifestuje się na różne sposoby. Miejsce pracy może nie być dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami – np. brak dostępu do windy, brak odpowiednich udogodnień dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich czy brak dostępności dla osób z innymi rodzajami niepełnosprawności. Ponadto, osoby z niepełnosprawnością mogą doświadczać różnic w wynagrodzeniu ze względu na krótszy, 7-godzinny wymiar pracy.

Dyskryminacja w miejscu pracy – molestowanie

Molestowanie w miejscu pracy to jedna z form dyskryminacji, która obejmuje wszelkie niepożądane zachowania, mające na celu naruszenie godności pracownika poprzez stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej lub upokarzającej atmosfery. Molestowanie seksualne jest szczególnym rodzajem dyskryminacji płciowej, charakteryzującym się niepożądanymi działaniami o charakterze seksualnym lub związanymi z płcią pracownika. Przykłady takich zachowań obejmują m.in. nakłanianie do czynności seksualnych z wykorzystaniem przewagi zawodowej, szantaż seksualny, werbalne aluzje lub sprośne żarty, a także prezentowanie materiałów o charakterze pornograficznym.

Sprawdź, jak radzić sobie z trudnymi sytuacjami w pracy.

Rodzaje dyskryminacji

Dyskryminacja pracownika może mieć różne formy, w tym bezpośrednią i pośrednią. Różnica między tymi dwoma rodzajami polega na ich sposobie przejawiania się. Dyskryminacja bezpośrednia jest jawnym wyrazem nierównego traktowania, podczas gdy dyskryminacja pośrednia może być subtelna i nieintencjonalna, ale wciąż prowadzi do nierówności w miejscu pracy.

Dyskryminacja bezpośrednia

Dyskryminacja bezpośrednia występuje, gdy osoba jest traktowana w sposób niesprawiedliwy ze względu na określone cechy, takie jak płeć, wiek, pochodzenie etniczne czy niepełnosprawność. To jasne i jawne różnicowanie w traktowaniu osób, które wynika z danej cechy. Przykłady obejmują odmowę zatrudnienia ze względu na płeć, wykluczenie z określonej pracy ze względu na wiek lub odrzucenie kandydata ze względu na jego orientację seksualną.

Dyskryminacja pośrednia

Dyskryminacja pośrednia występuje, gdy określona polityka, procedura lub kryteria wydają się neutralne, ale w rzeczywistości prowadzą do nierównego traktowania osób posiadających określoną cechę. Innymi słowy, to rodzaj dyskryminacji, który nie jest bezpośredni, ale efekt polityki lub zasady, która w praktyce faworyzuje jedną grupę osób kosztem drugiej. Przykładem może być wymaganie określonych umiejętności, które nie są istotne dla wykonywania danej pracy – np. wymaganie znajomości języka angielskiego na stanowisku z nim niezwiązanym.

Na czym polega zasada równego traktowania w zatrudnieniu?

Kodeks pracy chroni pracowników przed dyskryminacją poprzez wprowadzenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Pracownicy powinni mieć równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania tych samych obowiązków, a zwłaszcza w zakresie: nawiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, zasad awansowania, dostępu do szkoleń i podnoszenia kwalifikacji zawodowych czy rozwiązania stosunku pracy.

Różnicowanie pracowników ze względu na wyżej wymienione czynniki będzie naruszeniem zasady równego traktowania. Może objawiać się poprzez: nienawiązanie stosunku pracy, niekorzystne ukształtowanie zatrudnienia bądź innych warunków zatrudnienia, pomijanie przy organizowaniu szkoleń czy kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe bądź rozwiązanie stosunku pracy. W przypadku pracy zmianowej może się to wiązać z niesprawiedliwym układaniem harmonogramu pracy na korzyść faworyzowanych pracowników. Aby zminimalizować ryzyko dyskryminacji, warto wykorzystać w swojej firmie program do układania grafików.

Złamanie zasady równego traktowania w zatrudnieniu jest dużo szerszym pojęciem niż dyskryminacja pracownika, która polega na nierównym traktowaniu ze względu na określone kryteria dyskryminacyjne. Z kolei nierówne traktowanie nie zawsze musi oznaczać dyskryminację.

Naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu – odszkodowanie

Naruszenie zasady równego traktowania może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy na ogólnych zasadach odpowiedzialności kontraktowej. Zarówno dolny, jak i górny limit kwoty odszkodowania nie został określony. Sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku dyskryminacji. W tym przypadku Kodeks pracy określił minimalną wysokość kwoty odszkodowania, które powinno wynosić nie mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Również i w tym przypadku górny limit wysokości odszkodowania nie został ustalony. Decyzję o wysokości odszkodowania podejmuje sąd na podstawie sposobu postępowania pracodawcy oraz stopnia naruszenia zakazu dyskryminacji.

Pracownika, który skorzysta ze swoich uprawnień przysługujących z powodu naruszenia zasady równego traktowania, nie powinna spotkać dodatkowa dyskryminacja w miejscu pracy w ramach „odwetu” pracodawcy w postaci np. zwolnienia z pracy.

Przeciwdziałanie dyskryminacji w miejscu pracy

Dyskryminacja w miejscu pracy stanowi poważne wyzwanie, które wymaga świadomego podejścia i działań mających na celu zapewnienie równych szans dla wszystkich pracowników. Tworzenie środowiska, w którym wszyscy czują się akceptowani i szanowani, jest kluczowe dla zapobiegania dyskryminacji. Może to obejmować organizowanie spotkań integracyjnych, promowanie różnorodności w zespołach oraz tworzenie polityk firmowych, które wyraźnie potępiają wszelkie przejawy dyskryminacji. Warto, aby kierownictwo firmy stanowiło przykład postawy otwartości i szacunku wobec wszystkich pracowników. To zachęca do tworzenia bardziej inkluzywnej atmosfery w całej organizacji.

Ważnym krokiem jest również prowadzenie ścisłej polityki reagowania na incydenty dyskryminacji. Firmy powinny stworzyć klarowne procedury dotyczące zgłaszania przypadków dyskryminacji, a także zapewnić wsparcie dla ofiar. Kiedy sytuacja wymaga interwencji, ważne jest, aby działać szybko i skutecznie. Warto wyznaczyć także pełnomocnika do spraw przeciwdziałania dyskryminacji.